Χριστίνα Αντωνιάδου

 

 

 

Κάθε λαός έχει το εθνικό του άθλημα. Η Νότια Αφρική έχει δύο. Οι μεν μαύροι είναι ξετρελαμένοι κυρίως με το ποδόσφαιρο –που εδώ το λένε soccer– οι δε λευκοί παίζουν συνήθως rugby, as if there is no tomorrow. Ξέρετε τι εννοώ: το αθώο αυτό παιχνιδάκι που οι παίκτες των αντίπαλων ομάδων πλακώνονται ασταμάτητα μεταξύ τους και ρίχνονται ο ένας στον άλλο με τέτοια λύσσα, λες και δεν μπορούν να περιμένουν πια να ξεσπάσει ο τρίτος παγκόσμιος πόλεμος για να εκτονωθούν. Θέλω να είμαι σαφής ωστόσο και ξεκαθαρίζω ότι την άποψή μου για το rugby δεν την ασπάζεται η πλειοφηφία. Η λαϊκή ρήση που παραθέτω αμέσως πιο κάτω δίνει μάλιστα άλλη περιγραφή του αθλήματος, διαμετρικά αντίθετη από τη δική μου: Football is a gentleman’s game played by ruffians and rugby is a ruffian’s game played by gentlemen. Βέβαια από την οπτική ενός αδαούς αλλά καλόπιστου θεατή πουθενά δεν φαίνεται να υπάρχει αυτός ο περίφημος gentleman όσες προσπάθειες κι αν κάνει για να τον ανακαλύψει, ενώ αντιθέτως νταήδες θα βρει ένα σωρό. Παρ’ όλα αυτά δεν θέλω να αποκλείσω και την πιθανότητα το άθλημα να μεταμορφώνει με εκπληκτική ταχύτητα τους gentlemen σε νταήδες.

Όπως κι αν έχει όμως, γεγονός είναι ότι το rugby θεωρείται το άθλημα του establishment, παίζεται από τα μέλη των ανώτερων και μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων και όπως σε όλο το νότιο ημισφαίριο είναι εξαιρετικά δημοφιλές. Αποτελεί πραγματικό αίνιγμα το πώς αυτή η τόσο «φιλήσυχη» αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου έχει διαδοθεί και σε χώρες για τις οποίες μόνο ελάχιστοι μπορούν να πουν με βεβαιότητα πού βρίσκονται στον χάρτη – λόγου χάρη κάποιες χώρες της Ωκεανίας όπως τα νησιωτικά κράτη Fiji, Samoa και Tonga, τα οποία έχουν ανακηρύξει το rugby σε εθνικό τους σπορ. Τις πρώτες θέσεις στο άθλημα δεν τις κατέχουν ωστόσο αυτά τα λιλιπούτεια κράτη αλλά η Νότια Αφρική, η Αυστραλία, η Αργεντινή, η Αγγλία, η Σκοτία, η Γαλλία και κυρίως η Νέα Ζηλανδία, η οποία κερδίζει αρκετά συχνά το παγκόσμιο κύπελλο rugby. Κάτι που καθόλου δεν με εκπλήσσει, διότι και μόνο ο χορός Μαορί που εκτελούν οι Νεοζηλανδοί πριν τον αγώνα για την τόνωση του ηθικού της ομάδας τους είναι ικανός να σπείρει τον φόβο και τον τρόμο στον αντίπαλο. Αναρωτιέμαι, είναι στ’ αλήθεια τέτοιο το άσβεστο μίσος που κάνει τα μάτια τους να λάμπουν σαν αναμμένα κάρβουνα; Δύσκολο να το φανταστώ, αλλά πάλι ποιος να ξέρει! Πάντως αν ήμουν εγώ αρχηγός της αντίπαλης ομάδας, βλέποντας αυτή την έξοχη παράσταση θα τους παραχωρούσα το κύπελλο ασυζητητί: ως επιβράβευση που κατάφεραν να στήσουν το καλύτερο σκηνικό τρόμου.

www.youtube.com/watch?v=PptTeyYShdw

Στη Νότια Αφρική το rugby ήταν παλιότερα το άθλημα της λευκής ελίτ και της κυβερνώσας λευκής τάξης, για την οποία αποτελούσε κάτι σαν θρησκεία. Το σύστημα Apartheid τα έχει καταφέρει και σ’ αυτό το θέμα να χαράξει βαθιές διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στις κοινωνικές ομάδες. Ενώ πριν λίγα χρόνια ακόμα θα ήταν αυστηρά διαχωρισμένα αυτά τα δύο αθλήματα σήμερα θα βρεις αρκετούς μαύρους σε ομάδα rugby – και αντιστρόφως στο soccer, το ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο, συμμετέχουν και λευκοί παίκτες. Οι αλλαγές αυτές οφείλονται ξεκάθαρα στην προσπάθεια του Nelson Mandela να φέρει το rugby πιο κοντά στον μαύρο πληθυσμό, πράγμα που απέδωσε μακροπρόθεσμα μεν, αργά δε καρπούς. Το 1995, στον τελικό του παγκόσμιου κυπέλλου rugby με τη Νέα Ζηλανδία, ο Mandela έκανε πραγματικά τα αδύνατα δυνατά ώστε μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα η εθνική ομάδα του rugby union με το παρατσούκλι Springbok να γίνει αποδεκτή και από τον μαύρο πληθυσμό. Ωστόσο από μόνες τους οι κιτρινοπράσινες φανέλες της ομάδας φώναζαν από μακριά τα φυλετικά προνόμια και τον φυλετικό διαχωρισμό. Χειροπιαστό παράδειγμα του πόσο «λευκό» παραμένει ωστόσο ακόμα και σήμερα αυτό το άθλημα είναι ίσως τα ονόματα δύο παικτών: Bismarck du Plessis και Schalk Burger. Στην ταινία του Hollywood Invictus –Ανίκητος ο ελληνικός τίτλος της–  ο Morgan Freeman ενσαρκώνει τον Nelson Mandela και επιδιώκει με «ακατανίκητο» τρόπο να γεφυρώσει το βαθύ χάσμα ανάμεσα στη λευκή μειοψηφία και τη μαύρη πλειοψηφία και από εχθροί να γίνουν όλοι φίλοι.

www.youtube.com/watch?v=fkQjHnZTDCE

Μια μέρα τυχαίνει να γίνω μάρτυρας μιας σκηνής που μου επιβεβαιώνει την υποψία ότι πράγματι ο μαύρος πληθυσμός δεν τρέφει ιδιαίτερη συμπάθεια για το rugby. Εκεί που πίνω ανυποψίαστη τον καφέ μου στο Tashas*, το βλέμμα μου πέφτει στους σερβιτόρους γύρω μου που όλο κάτι λένε κρυφά, όλο χαχανίζουν, όλο κάνουν κάποιες άγαρμπες χορευτικές φιγούρες. Μου είναι δύσκολο να ερμηνεύσω την περίεργη συμπεριφορά τους, διότι οι μαύροι γενικά έχουν φανταστικές ικανότητες στο χορό και μπορούν να λικνίζουν το κορμί τους τόσο ρυθμικά που σου κόβεται η ανάσα από το θαυμασμό. Αυτό ωστόσο δεν συνάδει με αυτά που βλέπω εδώ. Όταν τελικά τους ρωτάω τι νόημα έχουν όλες αυτές οι αδέξιες χειρονομίες και κινήσεις, μου δείχνουν με μια κίνηση του κεφαλιού ένα τραπέζι όπου κάθεται μια ομάδα παικτών rugby, όλοι με φαρδιές πλάτες και χοντρό σβέρκο, τόσο χοντρό που μοιάζει ο λαιμός να έχει εξαφανιστεί και το κεφάλι να έχει βιδωθεί κατευθείαν στο συμπαγές σώμα τους. Για φαντάσου, η εθνική ομάδα της Νέας Ζηλανδίας με σάρκα και οστά κάθεται next to me κι εγώ κοιμάμαι τον ύπνο του δικαίου. Οι σερβιτόροι συνεχίζουν να δίνουν τα ρέστα τους με το σόου διακωμωδώντας και τους παίκτες και το άθλημα. Πότε κοιτάζουν άγρια, πότε βγάζουν τη γλώσσα και γουρλώνουν τα μάτια και πότε μιμούνται όσο καλύτερα μπορούν τις χορευτικές φιγούρες του Haka Dance των Maori.

Και να λοιπόν που η τύχη τα φέρνει έτσι και μου δίνεται η ευκαιρία να απολαύσω έναν αγώνα του rugby union μεταξύ της Νότιας Αφρικής και της Νέας Ζηλανδίας στον ιερό τόπο διεξαγωγής του παιχνιδιού, το στάδιο Ellis Park. Έτσι μπορώ να σχηματίσω από κοντά μια εικόνα του πώς γεμίζει τον ελεύθερο χρόνο της η πλειοψηφία της λευκής κοινότητας της χώρας. Ομολογώ ότι ποτέ μέχρι τώρα δεν είχε περάσει απ’ το μυαλό μου ότι θα καθόμουν στις κερκίδες ενός σταδίου στην άλλη άκρη της γης και θα παρακολουθούσα αγώνα παγκόσμιου πρωταθλήματος σε ένα άθλημα για το οποίο το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι δεν έχω την παραμικρή ιδέα. Και η μόνη πληροφορία που θα μπορούσα να δώσω σε σχετική ερώτηση θα ήταν ότι η μπάλα –αν μπορεί να το πει κανείς μπάλα αυτό το μακρουλό αυγό– δεν έχει καμιά σχέση με την μπάλα που όλοι γνωρίζουμε.

www.amazon.com/South-Africa-Rugby-Ball

Δεν χρειάζονται παρά μερικά λεπτά στο στάδιο για να μου γίνει σαφές ότι το άθλημα διέπεται από τους πιο μυστήριους και αδιαφανείς κανόνες, που προσκρούουν σε κάθε λογική. Παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες Νοτιοαφρικανών φίλων, οπαδών του αθλήματος, να μου εξηγήσουν πώς παίζεται, πολύ γρήγορα αναγκάζομαι να συμβιβαστώ με την ιδέα ότι η αντιληπτική μου ικανότητα στο θέμα αυτό είναι κάτω του μετρίου και μάλιστα σημαντικά. Φαίνεται πως ο δείκτης νοημοσύνης μου εξαιτίας της πρόσφατα διαγνωσθείσας επασβέστωσης του ώμου μου έχει επηρεαστεί αρνητικά σε τέτοιο βαθμό, που κατά την τρίλεπτη απουσία του άνδρα μου στην τουαλέτα δεν παίρνω καν είδηση ότι η αντίπαλη ομάδα προηγήθηκε και βρίσκεται τώρα 10 πόντους μπροστά.

Το γεγονός ότι δεν έφτασαν στ’ αυτιά μου ζητωκραυγές και ιαχές θριάμβου συμβάλλει αποφασιστικά στο να συνεχίσω να παίζω ανενόχλητη με το smartphone μου και να μην έχω κάποιον σοβαρό λόγο να σηκώσω το βλέμμα για να δω τι γίνεται μέσα στο γήπεδο. Έτσι, στη δυσοίωνη ερώτησή του τι στο διάτανο μπορεί να έχει πάει τόσο στραβά μέσα σε τρία λεπτά και ξαφνικά είμαστε «εμείς» οι χαμένοι, δεν μπορώ, όσο κι αν θέλω, να του δώσω μια λογικοφανή εξήγηση, με αποτέλεσμα να γίνω αποδέκτης μιας έκρηξης θυμού και ενός μακροσκελούς μονολόγου. Όπως πολλές άλλες ανδρικές αντιδράσεις, μου είναι κι αυτή ανεξήγητη. Θέλοντας να συμφιλιωθώ μαζί του δοκιμάζω να του εξηγήσω ποιους κανόνες του παιχνιδιού έχω καταφέρει να συγκρατήσω, αλλά αυτός με φωνή που δεν μπορεί να κρύψει μια επιτιμητική χροιά με σταματάει απότομα με το πρόσχημα ότι έχει να ασχοληθεί με πιο σημαντικά πράγματα. Οπότε κάνω κι εγώ την πάπια και σιωπώ για την ώρα…

www.dailymaverick.co.za

Ίσως όμως οι αξιότιμοι αναγνώστες να θέλουν να βελτιώσουν τις εγκυκλοπαιδικές τους γνώσεις σχετικά με το άθλημα του rugby. Στην περίπτωση αυτή αξίζει να αναφερθούν τα εξής: Ο παίκτης επιτρέπεται να κλοτσήσει την «μπάλα» προς κάθε κατεύθυνση, αλλά αν πιάσει το «αυγό» με το χέρι του και αρχίσει να τρέχει προς τα μπρος θέλοντας να κάνει πάσα, πρέπει να το ρίξει προς τα πίσω. Εάν τώρα κατά λάθος το πετάξει στην εύλογη κατεύθυνση, δηλαδή μπροστά, όχι μόνο δεν θα δώσει πόντους στην ομάδα του αλλά τιμωρείται και με ένα είδος πέναλτι, το οποίο μεταφράζεται σε κανονικό σπρωξίδι και κλοτσοπατινάδα των παικτών γύρω από την μπάλα. Το σκηνικό θυμίζει βέβαια το σπρωξίδι στην αμερικανική Black Friday, μόνο που εδώ είναι πολύ πιο άγριο. Αυτή η αναμέτρηση δυνάμεων μπορεί να πάρει τρομακτικές διαστάσεις αν αναλογιστεί κανείς ότι αντιμέτωποι στέκονται ενήλικες –υποτίθεται– άνδρες, μπλεγμένοι σαν κουβάρι ο ένας μέσα στον άλλο, και σκύβουν μπροστά κρατώντας ίσια τεντωμένη την πλάτη τους. Στη στάση αυτή αλληλοσπρώχνονται όσο αντέχουν, στην πραγματικότητα όσο μπορούν να αντέξουν οι ώμοι τους. Κι αυτό, με πείσμα. Η όλη εικόνα θυμίζει γιγάντια χελώνα η οποία δεν ξέρει ακριβώς προς τα πού να κινηθεί, να συρθεί δεξιά, να συρθεί αριστερά ή καλύτερα να μην το κουνήσει ρούπι από τη θέση της, κι έτσι αναποφάσιστη ταλαντεύεται πέρα δώθε. Στόχος αυτής της συμπαγούς, στατικής αντίστασης είναι μάλλον να αποδειχτεί πόση κακοποίηση μπορεί να αντέξει ένας άνθρωπος, φτάνει μόνο να το θέλει. Κατά δεύτερο λόγο να δοκιμαστούν τα όρια αντοχής του λαιμού, των ώμων και των μπράτσων – μόνο τα κιλά των παικτών να μετρήσει κανείς… Και τέλος, by the way, να γίνει και η απώθηση του αντιπάλου. 

www.rugby.com.au

Κάποια στιγμή αυτό το σύμπλεγμα καταρρέει –θα νόμιζε κανείς σε κατάσταση πλήρους σωματικής εξάντλησης– και ένας παίκτης βρίσκει –αδιευκρίνιστο πώς– το οβάλ τρόπαιο, το αρπάζει και αρχίζει να τρέχει στα τυφλά υπό τις ζωηρές επευφημίες των φιλάθλων. Σε μένα, που είμαι ένας αδαής θεατής, με κανένα τρόπο δεν μεταδίδεται η βεβαιότητα ότι αυτός ο παίκτης έχει την αναγκαία εποπτεία του παιχνιδιού. Κι όμως, σε πείσμα όλων αυτών καταφέρνει να αφήσει πίσω του, πάνω στον χλοοτάπητα του γηπέδου, έναν απροσδιόριστο αριθμό παικτών, οι οποίοι φανερά στραπατσαρισμένοι αλλά με αξιοζήλευτο πάθος κι ενθουσιασμό προσπαθούν να ανασυγκροτηθούν και να ξαναβρούν τον προσανατολισμό τους, ενώ από όλες τις πλευρές του σταδίου αντηχούν τα ααααα και τα οοοοο σε πλήρη συντονισμό.

www.timeslive.co.za

Κάτι παρόμοιο ζούσα αρκετά συχνά στο παρελθόν, όταν πήγαινα να πάρω τις κόρες μου από το Δημοτικό και προσπαθούσα να ανοίξω δρόμο ανάμεσα από το κουβάρι των αγοριών που πάλευαν μεταξύ τους, στην κυριολεξία ανάμεσα στα πόδια μου. Μάλιστα κάποια φορά, παρατηρώντας χλωμή από την τρομάρα μου αυτό το κουβάρι, ρώτησα με πραγματική απορία αν πρόκειται για κάποια καινούργια μέθοδο να καθαρίζεται και να γυαλίζεται το πάτωμα. Οι κόρες μου, θυμάμαι, με είχαν κοιτάξει με πραγματική απορία και μου απάντησαν, σαν αυτό να ήταν το πιο φυσικό πράγμα στον κόσμο, ότι πάντα τα αγόρια στο διάλειμμα και μετά το σχόλασμα πλακώνονται μεταξύ τους κι ότι μάλιστα εκείνος που βρίσκεται κάτω κάτω και δεν μπορεί να πάρει ανάσα το διασκεδάζει περισσότερο από όλους. Και καλά, στα σχολιαρόπαιδα μπορείς να συγχωρήσεις αυτή την αχαλίνωτη επιθετική συμπεριφορά, κυρίως όταν από παιδαγωγικούς και ψυχοθεραπευτικούς κύκλους ακούς συνεχώς ότι η μπλοκαρισμένη ενέργεια και η συσσωρευμένη επιθετικότητα είναι απαραίτητο να εκτονώνονται περιοδικά και για τον σκοπό αυτό τα παιδιά πρέπει να μπορούν να ξεδίνουν έξω από το σπίτι κλπ. κλπ. Ωστόσο το γεγονός ότι ορισμένοι ακόμα και είκοσι χρόνια μετά δεν μπορούν να ξεφύγουν από αυτή τη συνήθεια είναι όντως περίεργο και εξόχως αποκαλυπτικό.

Αλλά ας επιστρέψουμε στο στάδιο Ellis Park. Επειδή οι άνδρες αυτοί με την κορμοστασιά ντουλάπας ξεχειλίζουν από τεστοστερόνη, αρνούνται να φορέσουν τα περισσότερα από τα προστατευτικά τους εξαρτήματα, σε αντίθεση με τους συναδέλφους τους του αμερικανικού football, οι οποίοι φοράνε κράνος ή μάσκα στο πρόσωπο και ειδικές ενισχυμένες βάτες για την προστασία των ώμων. Αυτό μπορεί μεν να τους κάνει να μοιάζουν εκπληκτικά με εξωγήινους, ωστόσο είναι απαραίτητο εξαιτίας του υψηλού κινδύνου να πάθουν κάποιο ατύχημα. Στη Νότια Αφρική οι παίκτες του rugby φαίνεται να περιφρονούν αυτά τα προστατευτικά μεν αλλά ταυτόχρονα παραμορφωτικά βοηθητικά εξαρτήματα, με αποτέλεσμα και τα χαρακτηριστικά του προσώπου τους να μην κρύβονται αλλά και το ασθενές φύλο να εντυπωσιάζεται ακόμη περισσότερο. Έτσι, χωρίς να παίρνουν ούτε τα στοιχειώδη μέτρα προστασίας, με εξαίρεση την προστασία της οδοντοστοιχίας τους, γλιστράνε, πέφτουν καταγής, τσουλάνε, μπουσουλάνε, σκοντάφτουν, τρέχουν πάνω κάτω στο γρασίδι χωρίς ούτε ένα μικρό διαλειμματάκι για να πάρουν ανάσα, ώσπου ένας ή και πολλοί περισσότεροι αντίπαλοι να τους ρίξουν κάτω βγάζοντάς τους εκτός μάχης. Και τότε θα σπεύσει ο γιατρός με την τσάντα του ενώ οι υπόλοιποι παίκτες ακολουθώντας τα χαμηλότερα ένστικτά τους θα συνεχίσουν τον αγώνα κανονικά σαν μην τρέχει κάστανο και σαν να μην έχει καμιά σημασία που ένας συμπαίκτης τους παραλίγο να μείνει στον τόπο.

africa.cgtn.com

Αφού λοιπόν δεν κατάφερα να βγάλω άκρη ούτε με το παιχνίδι και τους κανόνες του ούτε με το φανατικό πάθος των φιλάθλων, το μόνο που μπορώ να πω με σχετική βεβαιότητα είναι ότι ο αγώνας έληξε με νίκη της Νέας Ζηλανδίας. Οι Νοτιοαφρικανοί φίλαθλοι συνέρχονται εξαιρετικά γρήγορα από την ήττα και κινούνται χωρίς καμιά βιασύνη προς την έξοδο, όπου τους περιμένει η συνέχιση της ψυχαγωγίας, αυτή τη φορά υπό τη μορφή του Braai. Διότι όποιος πιστεύει ότι οι φίλαθλοι τώρα θα γυρίσουν ηττημένοι και με κατεβασμένο κεφάλι στο σπίτι για να χωνέψουν τη νίκη της αντίπαλης ομάδας είναι πολύ γελασμένος. Το πράγμα έχει ως εξής: Αφού βρίσκεται που βρίσκεται ο κόσμος στο στάδιο εξαιτίας μιας σημαντικής αφορμής, γιατί να μη στήσουν και την ψησταριά και να ψήσουν και κανένα κοψίδι παράλληλα; Μάλιστα! Καλά διαβάσατε. Διότι το να πας στο γήπεδο δεν σημαίνει απλά ότι πας στο γήπεδο. Απεναντίας, πρόκειται για ένα σημαντικό γεγονός, για μια κοινωνική ψυχαγωγία, για ένα event το οποίο συνδυασμένο με τον θαυμάσιο υπαίθριο χώρο προσφέρεται ιδανικά για ένα happening όπως το ψήσιμο. Άσχετα από το τι κάνει και τι βλέπει κανείς μέσα στο γήπεδο, έξω το ψήσιμο δίνει και παίρνει. Και μάλιστα τόσο πριν όσο και μετά τη λήξη του αγώνα! Κάθε φορά, ανεξαιρέτως! Το ίδιο σκηνικό επαναλαμβάνεται φυσικά και όταν δίνονται συναυλίες!

Στο Johannesburg οι μεγάλες συναυλίες και οι αγώνες rugby διοργανώνονται συνήθως το Σαββατοκύριακο, κι αυτό προσδίδει στην όλη κατάσταση μια νοτιοαφρικανική νότα και τη μεταμορφώνει σε λαϊκό πανηγύρι. Ήδη από το πρωί οι επισκέπτες παρκάρουν το αμάξι τους έξω από το στάδιο και κάθονται ακριβώς δίπλα του κατάχαμα, στο πράσινο που υπάρχει ολόγυρα από το στάδιο. Από το αμάξι ξεμυτίζουν ένα ένα όλα τα συμπράγκαλα του κάμπινγκ: τα πτυσσόμενα τραπέζια και οι καρέκλες ξεδιπλώνονται, η φορητή ισοθερμική τσάντα ή το coolbox με τις φιάλες νοτιοαφρικανικού κρασιού τοποθετείται καταγής, η μουσική παίζει στη διαπασών. Κάποιοι αρχίζουν μάλιστα να γρατζουνάνε τις κιθάρες τους, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια ωραία ατμόσφαιρα με μπόλικο ποτό και πολλή μουσική, μέχρι τη στιγμή που αρχίζει το καθαυτό ψήσιμο. Και δεν μπορώ πραγματικά να ορκιστώ αν η συναυλία και ο αγώνας rugby είναι αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία ή αν το ψήσιμο αποτελεί την πιο σημαντική κορύφωση της ημέρας…

Το Braai στη χώρα αυτή έχει τη βαρύτητα ενός αληθινού κοινωνικού, τι λέω, ενός κοινωνικοπολιτικού γεγονότος. Κατέχει υψηλή θέση στην κλίμακα αξιών και δεν πρόκειται διόλου για ένα απλό, κοινό ψήσιμο σε μια πρόχειρη ψησταριά. Αντίθετα, παίρνει πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις από τη γνώριμη και συνηθισμένη ευχαρίστηση που προσφέρει το γκριλ. Εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα αίσθημα ζωής, κάτι που οργανώνεται μαζί με τους φίλους και την οικογένεια έξω στην ύπαιθρο και οποιαδήποτε αφορμή είναι καλοδεχούμενη, ακόμα και μια συναυλία στο στάδιο FNB ή ένας αγώνας rugby στο στάδιο Ellis Park.

www.stuff.co.nz

Το Braai στη Νότια Αφρική αποτελεί καθαρά ανδρική υπόθεση και το αφεντικό πάνω από τη φωτιά είναι ο Braaimaster. Φυσικά δεν μιλάμε για την ξεχαρβαλωμένη ψησταριά που στήνεται πρόχειρα στην αυλή του σπιτιού. Απεναντίας. Το κρέας που μπαίνει στη στιβαρή, επαγγελματική σχάρα του γκριλ έχει γεύση πραγματικού κρέατος και μπορεί να δοκιμάσει κανείς διάφορα είδη, όπως κρέας αντιλόπης, Springbok ή στρουθοκαμήλου, ή το παραδοσιακό Boerewors, το στριφογυριστό λουκάνικο σε σχήμα σαλιγκαριού. Όσο μάλιστα διαρκεί η συναυλία ή ο αγώνας, πάλι τσιμπούν κάποια μεζεδάκια, λόγου χάρη το νοτιοαφρικανικό Biltong, που μπορεί να είναι βοδινό κρέας ή κρέας από κυνήγι ξεραμένο στον αέρα. Μετά τη συναυλία ή τον αγώνα ο κόσμος παραμένει εκεί γύρω χαλαρός, δεν τρέπονται όλοι σε φυγή πανικόβλητοι λες κι έχει εκραγεί καμιά βόμβα. Αφού φτάσει κάποιος στο αυτοκίνητο παραμένει εκεί τρώγοντας και πίνοντας με την ησυχία του μέχρι να αποτελειώσει ό,τι είχε αφήσει στη μέση από πριν. Γενικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι ισχύει ο εξής κανόνας: πριν από το εκάστοτε event ψήνουν όλοι με ενθουσιασμό για να συντομεύσουν τον χρόνο αναμονής και να ανεβάσουν την αγωνία στο έπακρο. Και μετά κάνουν πάλι το ίδιο για να μην αναγκαστούν να γυρίσουν κατευθείαν στο σπίτι.

Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, κυρίως οι μαύροι στη Νότια Αφρική είναι παθιασμένοι με το ποδόσφαιρο και είναι σπάνιο να συναντήσει κανείς τους λευκούς του Johannesburg στο στάδιο FNB. Ακόμα και το γεγονός ότι στο στάδιο έγιναν αλλαγές για τις ανάγκες του παγκοσμίου κυπέλλου ποδοσφαίρου του 2010 δεν φαίνεται να συγκίνησε ιδιαιτέρως τους λευκούς Νοτιοαφρικανούς, ούτε βεβαίως τους παρακίνησε να το δουν από κοντά. Καθοριστικό ρόλο για τη στάση τους αυτή παίζει ωστόσο και το γεγονός ότι το στάδιο FNB βρίσκεται στο Soweto, την πιο γνωστή από όλες τις συνοικίες των μαύρων στην πόλη καθώς την εποχή του Apartheid διαδραματίστηκαν εκεί σκηνές του struggle, του αγώνα των μαύρων που μακροπρόθεσμα οδήγησε τελικά στην αλλαγή της πολιτικής κατάστασης.

Ακριβώς σ’ αυτή την περιοχή βρίσκεται το σπίτι του Mandela, το οποίο έχει μετατραπεί τώρα σε μουσείο. Και ήταν εύλογο ότι εδώ, σ’ αυτό το φορτωμένο με ιστορικές μνήμες township ιδρύθηκε και το μουσείο Apartheid. Επομένως, για λόγους που είναι σε όλους αντιληπτοί, οι μαύροι Νοτιοαφρικανοί είναι ιδιαίτερα περήφανοι για το Soweto τους, το οποίο δικαίως έχει εξελιχθεί σε πόλο έλξης των τουριστών αυτής της πόλης. Όχι όμως και των λευκών κατοίκων της. Διότι όχι μόνο είναι σπανιότατα ποδοσφαιρόφιλοι, αλλά κυρίως δεν το θεωρούν και αναγκαίο να προσεγγίσουν το Soweto με το μουσείο Apartheid και το σπίτι του Mandela και να δουν με τα μάτια τους τα τεκμήρια της πτώσης της λευκής κυριαρχίας. Ούτε ένας από τους λευκούς γνωστούς μας στο Johannesburg έχει κάνει ποτέ τον κόπο να σκεφτεί να πάει οικειοθελώς εκεί. Ίσως όμως να πρόκειται και για απλή σύμπτωση. Πάντως εμάς μας θεωρούν ιδιόρρυθμα, για να μην πω και ύποπτα άτομα, που προφανώς δεν έχουν τίποτα καλύτερο να κάνουν από το να κουβαλάνε εκεί κάθε επισκέπτη από την Ευρώπη.

www.youtube.com/watch?v=Df9RZqT-L_c

Από τις εκτενείς αναφορές μου πιστεύω θα έχει γίνει πια κατανοητό ότι για ένα λευκό Νοτιοαφρικανό ένα είναι το επιχείρημα που μετράει και μπορεί να τον πείσει να επισκεφθεί τη συνοικία Soweto: μια συναυλία στο στάδιο FNB, πριν και μετά την οποία θα υπάρξει οπωσδήποτε ένα Braai. Όταν λοιπόν τυχαίνει να συμβεί αυτό το σπάνιο γεγονός, οι λευκοί θα φύγουν νωρίς από το σπίτι τους για να περάσουν όλη την ημέρα τους μέσα και πλάι στο στάδιο. Μαζί με χιλιάδες άλλους κατοίκους του Johannesburg έχουμε κι εμείς την ευκαιρία να απολαύσουμε στο FNB τη μουσική και το show του Bruce Springsteen ο οποίος για πρώτη φορά δίνει συναυλία στη Νότια Αφρική. Τι να λέμε τώρα; Είναι απίστευτος! Άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι τον αποκαλούν The Boss! Παρά την προχωρημένη του ηλικία –μην ξεχνάμε ότι είναι γεννημένος το 1949– πηδάει και τρέχει και ροκάρει με τέτοιο τρόπο πάνω στη σκηνή –και μάλιστα υπό βροχή– που οι κατά πολύ νεότεροι θα μπορούσαν να πάρουν μαθήματα απ’ αυτόν, για παράδειγμα η Rihanna, η οποία κατά τη διάρκεια της συναυλίας της στο Joburg δεν φαίνεται να είναι διατεθημένη να σπαταλήσει ούτε ενέργεια αλλά ούτε και χρόνο. Ο Bruce σέβεται τις επιθυμίες του κοινού, όπως θα έπρεπε να κάνει κάθε σταρ, και παίζει ήδη στις 5.30 μ.μ. μόνος του, χωρίς συνοδεία, μερικά τραγούδια unplugged για να ευχαριστήσει εκείνους που έκαναν τον κόπο να έρθουν αρκετές ώρες πιο πριν στο στάδιο. Για την έναρξη της συναυλίας διαλέγει ένα τραγούδι με τον ταιριαστό τίτλο Free Nelson Mandela.

www.stadiummanagement.co.za

Ένα πολύ περίεργο συναίσθημα με καταλαμβάνει όταν ακούω λευκούς Νοτιοαφρικανούς να συνοδεύουν –στραπατσαρίζοντας τις φωνητικές τους χορδές– τον τραγουδιστή στο Born in the USA και τους βλέπω να χοροπηδούν μαζί του. Αλλά μήπως και στην Ευρώπη δεν γίνεται κάτι παρόμοιο; Κι εκεί οι θαυμαστές εκστασιάζονται με το συγκεκριμένο τραγούδι κι ας μην έχουν γεννηθεί στις ΗΠΑ και σίγουρα δεν έχουν πολεμήσει στο Βιετνάμ. Πιθανότατα οι λευκοί Νοτιοαφρικανοί να έχουν περισσότερους λόγους από τους Ευρωπαίους να αισθάνονται δεμένοι με τους Αμερικανούς. Ίσως μάλιστα κάπως περισσότερο απ’ όσο θα επιθυμούσαν και οι ίδιοι. Δεν έχουν δα και λίγα κοινά σημεία: Με τους μετανάστες της άλλης πλευράς του ωκεανού μιλάνε την ίδια γλώσσα, αν και με αρκετά πιο συμπαθητική προφορά, χωρίς να μασουλάνε τις λέξεις ώσπου να τις κάνουν αγνώριστες. Όλοι τους οι πρόγονοι κατάγονται κι αυτοί από την Ευρώπη κι από γενετική άποψη και στις δυο περιπτώσεις εννοείται ότι πρόκειται για ανακάτωμα λαών, ένα κανονικό ποτ πουρί δηλαδή. Μήπως ενδεχομένως εκεί πρέπει να αναζητηθεί η αιτία που όλοι γύρω μας εκστασιάζονται στο άκουσμα αυτού του τραγουδιού; Ωστόσο υπάρχει και μια ουσιώδης διαφορά: το μερίδιο του λευκού πληθυσμού στο νοτιοαφρικανικό έθνος-ουράνιο τόξο δεν φτάνει πια ούτε το 10%.

Παρεμπιπτόντως μένουμε έκπληκτοι όταν διαπιστώνουμε ότι το κοινό που έχει έρθει στην συναυλία του κάθε καλλιτέχνη είναι σε πλήρη εναρμόνιση με το χρώμα της επιδερμίδας του σταρ: Το μεγαλύτερο μέρος του κοινού στον Bruce Springsteen είναι λευκοί, ενώ στη Rihanna μαύροι. Άραγε θα μπορούσαμε να κάνουμε έναν παραλληλισμό με τα δύο αγαπημένα αθλήματα της χώρας; Μήπως με την ίδια ομοιομορφία με την οποία οι Νοτιοαφρικανοί εκφράζονται στο χώρο της μουσικής χωρίζουν παραδοσιακά και τα αθλήματά τους; Πάντως ούτε και οι παραδόσεις κρατάνε για πάντα διότι τα τελευταία χρόνια υπάρχουν όλο και περισσότεροι λευκοί ποδοσφαιριστές όπως και μαύροι παίχτες του rugby, πράγμα που επιβεβαιώνει τον μεγάλο Nelson Mandela και τον όρο rainbow nation που ο ίδιος επινόησε.

*Tashas: αλυσίδα καφέ στη Νότια Αφρική.

www.youtube.com/watch?v=vckWpLAFGCA

 

Μετάφραση από τα ελληνικά: Κατερίνα Τσαουσίδου

 

Φιλολογική επιμέλεια: Βασίλης Πάγκαλος

 

Copyright 2018 Christina Antoniadou / All rights reserved

 

Beitragsbild:www.pri.org