Χριστίνα Αντωνιάδου

 

 

Πραγματικός μπελάς αυτός ο συναγερμός. Κάθε φορά πριν φύγω από το σπίτι ρυθμίζω τα πάντα σύμφωνα με τις οδηγίες, κλείνω την εξώπορτα του σπιτιού και την πόρτα του γκαράζ και πατάω το κόκκινο κουμπί του αναμεταδότη. Μετά από τρία δευτερόλεπτα μια φωτεινή ένδειξη με ενημερώνει ότι μπορώ να φύγω ήσυχη. Το σπίτι είναι θωρακισμένο απέναντι σε επίδοξους διαρρήκτες αφού βρίσκεται πλέον στα σίγουρα χέρια της ADT, της γνωστότερης εταιρείας security της χώρας. Η πινακίδα της είναι αναρτημένη στην κεντρική είσοδο των περισσότερων σπιτιών της πόλης και λίγο πολύ υποδηλώνει στον αναποφάσιστο ακόμα διαρρήκτη να ξεχάσει καλύτερα αυτό το κτίριο και να δοκιμάσει την τύχη του σε κάποιο άλλο, που δεν βρίσκεται υπό την ευθύνη της συγκεκριμένης εταιρείας.

www.businessessentials.co.za

Στην περίπτωση τώρα που ο επίδοξος διαρρήκτης αποδειχτεί ότι δεν παίρνει από λόγια και μένει πιστός στα σχέδιά του, το σπίτι είναι συνδεδεμένο κατευθείαν με τα κεντρικά της ADT, από όπου, μόλις σημάνει συναγερμός, θα μου τηλεφωνήσουν κατευθείαν στο κινητό και, σύμφωνα με το savoir vivre που ισχύει στη Νότια Αφρική, το πρώτο που θα ρωτήσουν είναι: Hi Madame, how are you? Εγώ, με τη σειρά μου, εξοικειωμένη πλέον με αυτούς τους εθιμοτυπικούς κανόνες και επιδεικνύοντας τους καλούς μου τρόπους, θα απαντήσω κάπως έτσι: Hello. Thank you, I am fine. How are you? Η απάντηση, εννοείται, παραμένει η ίδια, ακόμα κι αν εκείνη τη στιγμή το σπίτι σου είναι ζωσμένο στις φλόγες ή οι κακοποιοί στέλνουν τη μισή σου οικογένεια στον άλλο κόσμο γιατί οι δικοί σου είχαν την ατυχία να βρίσκονται σπίτι. Thank you, good good. This is ADT, Madame. Whom am I speaking to? Λέω στην υπάλληλο το όνομά μου σε άπταιστα αγγλικά. We received an alarm call from your property. Are you at home? Τώρα έχει έρθει επιτέλους η στιγμή που θα μπορούσα να πω στην ευγενική κυρία στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής ότι ο συναγερμός βρήκε την πιο ακατάλληλη ευκαιρία για να κάνει αισθητή την παρουσία του. Διότι το τηλεφώνημά της θα με πετύχει είτε σε κάποιο δοκιμαστήριο καταστήματος ημίγυμνη μπροστά σε καθρέφτη είτε την ώρα που προσπαθώ να στοιβάξω τις 18 σακούλες με ψώνια του σουπερμάρκετ στον χώρο αποσκευών του αυτοκινήτου. Είτε πάλι ξαπλωμένη στον πάγκο της φυσιοθεραπεύτριας τη στιγμή που με πατάει με δύναμη σε εκείνα τα αναθεματισμένα σημεία, ξέρετε, εκείνα που πονάνε πιο πολύ. Πραγματικά θα ήθελα να μάθω ποιος διάολος έχει βάλει το χεράκι του σ’ αυτό τον συναγερμό και κάθε φορά που με καλούν οι κυρίες από την ADT με βρίσκουν πάντα στην πιο άβολη στιγμή. Να μην έχω δηλαδή ποτέ τα χέρια ελεύθερα για το κινητό και να είμαι αναγκασμένη να το σφηνώνω μεταξύ ώμου και αυτιού ελπίζοντας ότι δεν θα πέσει με θόρυβο στο πάτωμα όπου θα γίνει χίλια κομμάτια.

Το τηλεφώνημα της ADT έρχεται συνήθως μία ώρα αφότου έχω φύγει από το σπίτι. Αυτό γίνεται κάθε φορά. Κάθε μέρα. Ακόμα και στις διακοπές. Ακόμα κι αν είμαστε σ’ άλλη γη, σ’ άλλα μέρη, ας πούμε στην Ευρώπη. Η τηλεφωνήτρια θα πει το ποιηματάκι της και θα ρωτήσει αν πρέπει να στείλει κάποιον στο σπίτι για να ελέγξει μήπως συμβαίνει κάτι. Ο έλεγχος αυτός θα ακολουθήσει την εξής διαδικασία: Ο υπάλληλος της ADT, ο οποίος κάνει την περιπολία του στη γειτονιά με το ποδήλατο, φτάνει μέχρι την αυλόπορτα του σπιτιού μας. Εκεί θα ρωτήσει φωνάζοντας από μακριά τον κηπουρό μας τον Zondi αν είναι όλα εντάξει. Αυτός θα ρίξει βαριεστημένα μια ματιά μέσα από τα παράθυρα και θα διαβεβαιώσει τον φρουρό ότι, απ’ όσο μπορεί να κρίνει, δεν υπάρχει κανένας μέσα στο σπίτι που να ψυχορραγεί μέσα σε μια λίμνη αίματος. Τουλάχιστον όχι στο ισόγειο, διότι δεν μπορεί να γνωρίζει τι συμβαίνει στον επάνω όροφο και δεν έχει την άδεια να παραβιάσει την πόρτα. Ούτε ο ίδιος αλλά ούτε και ο φρουρός της περιπολίας. Αυτό αναφέρεται ρητά στο συμβόλαιο με την εταιρεία. Ο ποδηλάτης φρουρός της ADT αφού εκπληρώσει την αποστολή του αφήνει ένα σημείωμα με το όνομά του και την ώρα που έγινε ο έλεγχος. Έχει επιτελέσει το καθήκον του και μπορεί τώρα να συνεχίσει ήσυχος την περιπολία του με το ποδήλατο κάτω απ’ τον ίσκιο των δέντρων Jacaranda.

https://southcoastherald.co.za

Στην περίπτωση ενός πραγματικού περιστατικού είναι σαφές ότι αυτού του είδους ο έλεγχος δεν είναι και τόσο αποτελεσματικός. Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι ο συναγερμός βαράει επειδή όντως υπάρχει λόγος, επειδή δηλαδή είμαι στο σπίτι ακινητοποιημένη και απειλούμαι με όπλο από διαρρήκτες. Το τηλέφωνο χτυπάει και οι εγκληματίες εισβολείς μού απαγορεύουν να το σηκώσω. Η ADT στέλνει τον φρουρό με το ποδήλατο για να κάνει τον έλεγχο, αυτός φτάνει μέχρι την αυλόπορτα, αφήνει το σημείωμά του στο γραμματοκιβώτιο και φεύγει πάλι, ενώ εγώ στο εσωτερικό του σπιτιού υπομένω με θανάσιμη αγωνία την τύχη μου.

Ας δούμε όμως και την άλλη εκδοχή, την περίπτωση δηλαδή οι διαρρήκτες να μου επιτρέψουν να σηκώσω το τηλέφωνο για να μην εγείρουν υποψίες. Η συνομιλία κυλάει όπως έχει περιγραφεί πιο πάνω και η υπάλληλος της ADT μου ζητάει να πω το συνθηματικό. Αν πω τη λέξη που έχουμε συμφωνήσει δεν θα έρθει βοήθεια, διότι θα είναι η απόδειξη ότι όλα είναι εντάξει και δεν διατρέχω κάποιον θανάσιμο κίνδυνο. Απεναντίας χαίρω άκρας υγείας και πρόκειται ξανά για λάθος συναγερμό, μια κατάσταση που έχει καταντήσει να είναι πια στην ημερήσια διάταξη. Όταν τώρα πω επίτηδες λάθος συνθηματικό, όπως μας έχει δασκαλέψει η ADT να κάνουμε, αυτό θα είναι η ένδειξη ότι τη στιγμή που μιλάμε δίπλα μου στέκονται ληστές, μου έχουν βάλει το πιστόλι στον κρόταφο και στην καλύτερη περίπτωση έχουν σκοπό, αμέσως μόλις ο ενοχλητικός υπάλληλος της ADT κλείσει το τηλέφωνο, να ξαλαφρώσουν το σπίτι από όλα τα πράγματα αξίας όσο πιο γρήγορα μπορούν.

https://adt.pnet.co.za

Παρεμπιπτόντως το αναγνωριστικό σύνθημα που διάλεξε για εμάς η εταιρεία είναι λόγω της καταγωγής μας η λέξη «Hellenic». Κι επειδή ο ήχος της σειρήνας του συναγερμού είναι πια καθημερινό φαινόμενο, το τηλεφώνημα γίνεται κι αυτό σε καθημερινή βάση κι εγώ είμαι αναγκασμένη να ψιθυρίζω κάθε φορά στο ακουστικό –παρουσία του κομμωτή, της φυσιοθεραπεύτριας, της ταμία, της πωλήτριας και όποιου άλλου τέλος πάντων βρίσκεται την καταραμένη εκείνη στιγμή κοντά μου– τη συνθηματική λέξη όσο το δυνατόν πιο χαμηλόφωνα, με αποτέλεσμα όμως να πρέπει να την επαναλάβω, διότι όπως είναι φυσικό η κυρία στην άλλη άκρη της γραμμής αδυνατεί να την ακούσει. Έτσι, αυτό το «Hellenic» σύντομα το έχει μάθει όλος ο κύκλος των γνωστών μου, μηδενός εξαιρουμνένου. Let alone όλοι οι υπάλληλοι της ADT που ξέρουν να καβαλήσουν ποδήλατο. Με άλλα λόγια ένας καθόλου αμελητέος αριθμός συμπολιτών μου. Βέβαια στη γειτονιά μας, αυτό οφείλω να το πω, έχουμε ούτως ή άλλως τη μόνιμη παρουσία ενός φύλακα της ADT με ποδήλατο για τη φρούρηση της κατοικίας του γείτονα. Κάτι που δεν φαίνεται να είναι αρκετό, γιατί στο πεζοδρόμιο υπάρχει κι ολόκληρο φυλάκιο με προσωπικό ασφαλείας, το οποίο έχει αναλάβει την προστασία του υψηλού γείτονα από κάθε πιθανό κίνδυνο. Με τέτοια μέτρα προστασίας και ασφάλειας, ποιος διαρρήκτης θα τολμούσε να διακινδυνεύσει την είσοδό του σ’ αυτό το σπίτι ή στο σπίτι ακριβώς δίπλα του; Ας είναι καλά ο τέως πρόεδρος και ο μηχανισμός προστασίας του…

Είναι αυτονόητο ότι η κατάσταση με την ADT και τα καθημερινά της τηλεφωνήματα δεν μπορεί να συνεχιστεί άλλο. Έτσι, αυτή τη φορά είμαι εγώ εκείνη που παίρνει τηλέφωνο την εταιρεία security, περιγράφω πώς έχουν τα πράγματα και ζητώ να στείλουν έναν υπάλληλο να ελέγξει την εγκατάσταση συναγερμού μαζί με το σύστημα παρακολούθησης συνολικά. Την επομένη κιόλας ο υπάλληλος είναι έξω από την πόρτα μας: κοντός, ψωμωμένος, με καστανοκίτρινη επιδερμίδα και σγουρό μαλλί. Αμέσως μετά την καθιερωμένη τελετουργία της ανταλλαγής χαιρετισμών, μου δίνει την κάρτα του, υποψιάζομαι επειδή αντιλήφθηκε ότι δεν κατάλαβα το όνομά του. Είναι αλήθεια, μια ματιά στην κάρτα βοηθάει απείρως περισσότερο: Neville Telemachus. Δεν είναι κανένα δύσκολο όνομα, αλλά λόγω της τραγουδιστής προφοράς του και του ιδιαίτερου τρόπου του να τραβάει σε μάκρος όλες τις συλλαβές, τα αγγλικά του ακούγονται σαν άλλη γλώσσα.

https://www.trekearth.com

So where are the cameras? με ρωτάει τραγουδιστά. Σωστά, γι’ αυτό ήρθε, για τη ρημάδα την εγκατάσταση συναγερμού! Τον οδηγώ λοιπόν έξω στον κήπο και του δείχνω πού έχουν τοποθετηθεί όλα αυτά τα άχρηστα μηχανήματα. Παράλληλα φλέγομαι να του κάνω διάφορες ερωτήσεις, με πρώτη και καλύτερη εκείνη για την προέλευση του ονόματός του. Πώς τα κατάφερε, αναρωτιέμαι, εμφανισιακά κάθε άλλο παρά Έλληνας, να έχει ελληνικό επίθετο; Προσπαθώ να βρω τον τρόπο να προσεγγίσω το θέμα χωρίς να θεωρηθώ αδιάκριτη –αν και όντως είμαι τελικά– και η μόνη μου ελπίδα είναι ότι θα κάνει αρκετή ώρα ώσπου να επισκευάσει αυτή τη χαζοεγκατάσταση. Δεν μπορεί, μέχρι τότε θα βρω την ευκαιρία να στρέψω τη συζήτηση στην κατεύθυνση που θέλω.

Έλα όμως που αλλιώς τα λογαριάζεις και αλλιώς σου έρχονται, γιατί με προλαβαίνει και θέτει αυτός τις κλασικές ερωτήσεις που είναι συνήθεια να γίνονται εδώ σε μια Ευρωπαία. Π.χ. θέλει να μάθει αν δυσκολεύτηκα να πάρω την απόφαση να έρθω να μείνω στο Johannesburg. Του περιγράφω λοιπόν τις αντιδράσεις φίλων και γνωστών στο Λονδίνο όταν τους ανακοινώσαμε την επικείμενη μετακόμισή μας εδώ. Αντιμετωπίσαμε, αναμενόμενο άλλωστε, τρομαγμένα βλέμματα και στη συνέχεια μια ερώτηση επίσης γεμάτη τρόμο: Σοβαρά τώρα! Σ’ αυτή την επικίνδυνη πόλη θέλετε να μετακομίσετε; Εκεί οι φόνοι κι οι σκοτωμοί είναι στην ημερήσια διάταξη! Ο Neville γελάει και γνέφει με το κεφάλι δείχνοντας ότι συμφωνεί: Και στο Λονδίνο κάνει κάθε τόσο πολικό ψύχος και βρέχει με το τουλούμι σε καθημερινή βάση, μπορεί να αντιτάξει κανείς. Δεν μπορώ παρά να του δώσω δίκιο, αν και κλίνω πιο πολύ στην άποψη ότι μερικά πράγματα δεν είναι απαραιτήτως συγκρίσιμα μεταξύ τους. Αλήθεια, γνωρίζετε ότι στις διεθνείς στατιστικές για πόλεις με υψηλά ποσοστά εγκληματικότητας το Johannesburg κατατάσσεται αυτή τη στιγμή στην πεντηκοστή θέση; τον ρωτάω. Αντιδρά με έκπληξη για το γεγονός ότι η πόλη δεν βρίσκεται πιο ψηλά στην κατάταξη, αλλά κι εγώ από την άλλη δεν εκπλήσσομαι λιγότερο με την αντίδρασή του. Εάν κανείς τηρεί πιστά τις οδηγίες και τον απαράβατο κανόνα, τον κανόνα νούμερο ένα, δηλαδή το «be aware!», δεν πρόκειται να του συμβούν και πολλά, σχολιάζει. Πιο σύντομη περίληψη για την επικινδυνότητα της πόλης, ομολογώ, δεν έχω ξανακούσει.

Όταν με το γερμανικό κλειδί στο χέρι αρχίζει να σκαλίζει την πρώτη κάμερα και κουνώντας ενδεικτικά το κεφάλι αξιολογεί την κατάστασή της, κάνω ότι δείχνω τεράστιο ενδιαφέρον για την επισκευή της. Κάπως άγαρμπα είναι αλήθεια στρέφω την κουβέντα στο Cape Town, κι αυτό γιατί κάποτε είχα ακούσει ότι οι Νοτιοαφρικανοί με ασιατικά χαρακτηριστικά προέρχονται κυρίως από την επαρχία Western Cape. Έτσι, παριστάνοντας τη χαζή ξανθιά και προσποιούμενη άγνοια, ρωτάω αν και στο Cape Town οι εγκαταστάσεις συναγερμού είναι σύνηθες φαινόμενο. Γνέφει καταφατικά και προσθέτει ότι έχει ζήσει αρκετά χρόνια εκεί και το γνωρίζει από πρώτο χέρι. Δίνω κρυφά συγχαρητήρια στον εαυτό μου και νιώθω περήφανη που κρίνοντας από την όψη και τον τόνο της φωνής του έκανα τις σωστές υποθέσεις για την καταγωγή του. Τώρα θα προσπαθήσω να κατευθύνω τη συζήτηση με τέτοιον τρόπο ώστε, στον ελάχιστο χρόνο που έχουμε στη διάθεσή μας, να τον κάνω να μου διηγηθεί τους σημαντικότερους σταθμούς της ζωής του. Μαθαίνω λοιπόν ότι γεννήθηκε στο Cape Town, ζει όμως εδώ και είκοσι χρόνια στο Johannesburg. Λόγω δουλειάς, εξυπακούεται. Υποθέτω ότι δεν υπάρχει άλλη εύλογη αιτία να προτιμήσει κάποιος το Johannesburg από το Cape Town. Λέγοντας αυτό ο Neville γελάει με κάποια πικρία. Πώς να το κάνουμε, στο Joburg η αγορά εργασίας είναι πιο διευρυμένη και οι ευκαιρίες που προσφέρονται είναι περισσότερες απ’ ό,τι στη mother city. Πάλι νομίζω ότι διακρίνω στη φωνή του μια υποψία θλίψης. Οι κάτοικοι του Cape Town αποκαλούν με πολλή αγάπη τη γενέτειρά τους mother city επειδή είναι η πρώτη πόλη στη νότια άκρη της Αφρικής που ιδρύθηκε από Ευρωπαίους. Οπότε μου φαίνεται περίεργο να χρησιμοποιεί αυτή την έκφραση κάποιος του οποίου τα χαρακτηριστικά κάθε άλλο παρά ευρωπαϊκά μοιάζουν.

www.capetown-airport.co.za

Έχετε πάει ποτέ στο Cape Town; Γνέφω καταφατικά και του εξηγώ ότι η γενέτειρά του μου αρέσει πάρα πολύ. Το βλέμμα του περιπλανιέται στον κήπο κι απρόσμενα κάνει μια παρατήρηση που ξεφεύγει λίγο από το πλαίσιο της συζήτησης: Στο Cape Town  υπάρχουν πολλά σπίτια σαν αυτό ενώ στο Johannesburg οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν σε cluster ή complex. Στο σημείο αυτό πρέπει να εξηγήσουμε ότι με τον όρο cluster χαρακτηρίζεται ένα συγκρότημα κατοικιών το οποίο περιβάλλεται από ένα συμπαγές τείχος με όλα τα συνοδευτικά, δηλαδή ηλεκτροφόρες εγκαταστάσεις συν κάμερες ασφαλείας, πύλη εισόδου και προσωπικό φύλαξης, και θεωρείται απόρθητο για τους διαρρήκτες. Πώς και δεν αποφασίσατε να μείνετε σε cluster; Όλοι οι ξένοι εργαζόμενοι, δηλαδή οι expats, μένουν σε cluster. Λόγω της επικίνδυνης φήμης του Joburg. Χωρίς να περιμένει τη δική μου απάντηση ο Neville συνεχίζει θεωρώντας ότι κάναμε πολύ καλύτερα που επιλέξαμε να μείνουμε εδώ κι όχι σ’ αυτά τα clusters και συνοδεύει τα λεγόμενά του με ένα μορφασμό που υπογραμμίζει πόσο λίγο συμπαθεί τα τεράστια αυτά μπλοκ κτιρίων. Θα πρέπει να φανταστώ, μου λέει, ότι εκεί μένουν μέχρι και 500 οικογένειες. Στην ουσία πρόκειται για κανονικό χωριό. Έχει βέβαια το πλεονέκτημα ότι εντός των τειχών μπορεί κανείς να κυκλοφορεί λίγο πολύ ελεύθερα. Τα παιδιά μπορούν να παίζουν ανέμελα και να κάνουν ποδήλατο.

http://africanexpatriate.blogspot.com/2012/04/sights-sounds-stories-apartment-hunting.html

Γελάω αυθόρμητα και επειδή με κοιτάζει με απορία του εξηγώ ότι στην Ευρώπη αυτά τα καλά τα έχεις έτσι κι αλλιώς και μάλιστα χωρίς όλα τα παρεπόμενα του security. Κατάπληκτος παίρνει το βλέμμα του από τα καλώδια, την κάμερα και το κατσαβίδι και το στρέφει πάνω μου. Δεν υπάρχουν εγκαταστάσεις συναγερμού στην Ευρώπη; Ούτε φράχτες από μπετόν; Του εξηγώ ότι εγκαταστάσεις συναγερμού υπάρχουν, ιδίως τα τελευταία χρόνια που ο αριθμός των διαρρήξεων είναι σημαντικά αυξημένος. Ωστόσο το σίγουρο είναι ότι τα σπίτια δεν περιβάλλονται από πανύψηλα τσιμεντένια τείχη. Επίσης του αναφέρω τι συνειρμούς είχα κάνει όταν τα πρωτοείδα: Την πρώτη φορά, λοιπόν, που αντίκρισα αυτό το ογκώδες και συμπαγές τείχος με τα ηλεκτροφόρα καλώδια ένιωσα να μου γυρίζει το στομάχι και αναπόφευκτα ξαναβίωσα το ίδιο συναίσθημα όπως τη δεκαετία του ογδόντα όταν αντίκρισα για πρώτη φορά το τείχος του Βερολίνου. Επειδή ο Neville δεν πολυκαταλαβαίνει τι εννοώ, αλλάζω γρήγορα θέμα. Τι χρωστάει ο κακομοίρης να τον βασανίζω με λεπτομέρειες για την Ανατολική Γερμανία;

Αντ’ αυτού του περιγράφω πόσο είχα εκπλαγεί όταν επισκέφθηκα για πρώτη φορά το Soweto: Μέχρι εκείνη τη στιγμή είχα την εντύπωση ότι μόνο πλούσιοι λευκοί έχουν την πολυτέλεια να διαθέτουν συστήματα φύλαξης. Στο Soweto ωστόσο, και πιθανόν και σε άλλα λιγότερο γνωστά townships, πολλά σπίτια περικλείονται από τείχη, τα οποία συνοδεύονται βέβαια από πλήθος ηλεκτροφόρων καλωδίων. Ο Neville συμφωνεί κουνώντας το κεφάλι και συμπληρώνει με τη σειρά του: Και μάλιστα ο μη λευκός πληθυσμός έχει περισσότερους λόγους να παίρνει τα μέτρα του, επειδή οι επίσημες στατιστικές δείχνουν ότι στην πλειονότητα των εγκληματικών πράξεων τόσο ο δράστης όσο και το θύμα ανήκουν στη μαύρη φυλή. Τα περισσότερα εγκλήματα συμβαίνουν σε φτωχογειτονιές, επομένως τους πλούσιους το θέμα τους αφορά επί της ουσίας λιγότερο.

Ο Neville αφοσιώνεται τώρα στις κάμερες, που απ’ ό,τι φαίνεται παρουσιάζουν προβλήματα στη λειτουργία τους, και σωπαίνει για τα επόμενα λεπτά, ενώ κι εγώ χρειάζομαι λίγο χρόνο για να αφομοιώσω όλα όσα ειπώθηκαν. Έχω την αίσθηση, και δεν νομίζω να πέφτω έξω, ότι κανείς από τους δυο μας δεν θέλει να αναλύσει περισσότερο το άβολο θέμα crime. Αλήθεια, τι σκόπευα να τον ρωτήσω αρχικά; Τι ήταν που πάλι το ξέχασα; Κι εκεί που προσπαθώ να θυμηθώ, το βλέμμα μου πέφτει στην κάρτα του, που την κρατώ όλη την ώρα στο χέρι μου. Καλέ ναι! Σωστά! Για το επίθετό του ήθελα να τον ρωτήσω. Κουνώντας λοιπόν την κάρτα τον ρωτάω ευθέως και χωρίς περιττές περικοκλάδες αν γνωρίζει ότι το επίθετό του είναι ελληνικό. Ο Neville γνέφει καταφατικά γελώντας και συμπεραίνει με οξυδέρκεια: So are you Greek? Only Greeks ask me about my name. Παράλληλα παρατάει το κατσαβίδι, βγάζει το κασκέτο του μπέιζμπολ και ξύνει αμήχανα το κεφάλι του. Για να είμαι ειλικρινής, ποτέ στο παρελθόν δεν είχα προβληματιστεί σχετικά με το όνομά μου. Μέχρι τη στιγμή που πήγα και έκανα ανάλυση της καταγωγής μου. Τον κοιτάζω περιμένοντας με ενδιαφέρον τη συνέχεια, γιατί δεν είμαι και πολύ βέβαιη για το τι ακριβώς εννοεί. Έχω την αίσθηση ότι τον ευχαριστεί να διηγείται αυτή την ιστορία. Και φαίνεται να την έχει διηγηθεί κι άλλες φορές. Δεν ψάχνει τα λόγια του και περιγράφει με άνεση τις λεπτομέρειες: Με αφορμή την ανάλυση καταγωγής έμαθα ότι ο Τηλέμαχος ήταν γιος αυτού του Οδυσσέα. Αυτό μου κίνησε την περιέργεια και άρχισα να ψάχνω σε βιβλία. Έτσι ανακάλυψα ότι ο Οδυσσέας ήταν ένας ξακουστός και πολυμήχανος άνθρωπος. Αληθεύει αυτό, έτσι δεν είναι; Σίγουρα κάνει καλά που ρωτάει μια Ελληνίδα για τον πανούργο Οδυσσέα, θα σκέφτηκε ο κύριος Τηλέμαχος προτού διατυπώσει την ερώτησή του. Φυσικά και ισχύει ότι ο Οδυσσέας ήταν ξακουστός και πολυμήχανος, αλλά εξακολουθώ να μην καταλαβαίνω τη συνάρτηση των πραγμάτων. Από πού κι ως πού ένας Νοτιοαφρικανός από το Cape Town με ασιατικά χαρακτηριστικά φέρει ένα αρχαιοελληνικό όνομα; Και μάλιστα ως επίθετο! Και τι το ιδιαίτερο έχει τέλος πάντων αυτή η ανάλυση καταγωγής; ρωτάω πια ευθέως και με ακόμη περισσότερη περιέργεια.

www.greeklegendsandmyths.com

Με καμάρι μού ανακοινώνει ότι κατέληξε στην απόφαση αυτή γιατί ήθελε να μάθει επιτέλους από πού κρατά η σκούφια του. Συμπληρώνει δε επεξηγηματικά: Εμείς οι Cape Malays, δηλαδή οι Μαλαισιανοί από το Ακρωτήριο, έχουμε μια αρκετά μικτή καταγωγή. Θα γνωρίζετε βέβαια ότι κάποιοι από τους προγόνους μας υπήρξαν σκλάβοι, έτσι δεν είναι; Για κακή μου τύχη δεν μου είναι γνωστές οι σχετικές λεπτομέρειες. Τι ντροπή! Έτσι ο Neville είναι αναγκασμένος να δώσει περισσότερες εξηγήσεις. Πάλι μου φαίνεται ότι στο χαμόγελό του διακρίνω κάποια πίκρα. Από τις αποικίες των Ολλανδών στη Νοτιοανατολική Ασία, εξηγεί, μεταφέρθηκαν την εποχή εκείνη σκλάβοι για να δουλέψουν εδώ σε φάρμες. Οι περισσότεροι προέρχονταν από την Ινδία, την Ινδονησία και τη Μαλαισία, οι υπόλοιποι από τη Μοζαμβίκη, τη Μαδαγασκάρη και την ανατολική αφρικανική ακτή. Σ’ αυτούς προστέθηκαν αργότερα και έμποροι από τις ίδιες χώρες, κυρίως από την Ινδία. Ο πατέρας μου ισχυρίζεται ακόμα μέχρι τώρα ότι ο προπάππος του ήταν έμπορος, αλλά ποιος ξέρει αν αληθεύει, λέει σηκώνοντας τους ώμους. Προσπαθώ να φανταστώ την πορεία των προγόνων του ακολουθώντας με το δάχτυλο μια νοητή πορεία σε ένα χάρτη, και μου φαίνεται τώρα απολύτως κατανοητό κάποιος με αυτό το πολυπολιτισμικό υπόβαθρο να θέλει να διερευνήσει την καταγωγή του.

https://www.sahistory.org.za

Παρ’ όλα αυτά εξακολουθώ να μην καταλαβαίνω τι σχέση έχουν όλα αυτά με την Ελλάδα, με αποτέλεσμα να κάνω τη μία ανόητη ερώτηση μετά την άλλη: Τι προέκυψε λοιπόν απ’ αυτό το τεστ; Είστε απόγονος του Οδυσσέα; Κατάγονται οι πρόγονοί σας από την Ελλάδα; Πραγματικά δεν ξέρω με ποια σειρά να ρωτήσω για όλες αυτές τις πληροφορίες. Ωστόσο συγκρατώ τον εαυτό μου να μη θέσει ακόμα τη δυσκολότερη απ’ όλες τις ερωτήσεις… τελικά όμως αυτή ξεπηδάει αυθόρμητα απ’ τα χείλη μου: Άραγε πώς τα κατάφερε ο Οδυσσέας, αυτός ο μέγας κατεργάρης, να έχει σήμερα Ασιάτες απογόνους; Δεν είναι δα και κανένα μυστικό ότι κατά τη δεκάχρονη περιπλάνησή του, που τη δόλια την Πηνελόπη την είχε να λιώνει στην Ιθάκη, ο ίδιος είχε μεγάλο σουξέ στο γυναικείο φύλο. Αλλά ότι το ένστικτο αναπαραγωγής του θα τον οδηγούσε μέχρι τη Νοτιοανατολική Ασία, ε, αυτό παραπάει. Το τρανταχτό γέλιο του Neville επαναφέρει τον Οδυσσέα πίσω στο μεσογειακό χώρο, όπου και ανήκει. Εγώ, Έλληνας; Πώς σας ήρθε τώρα αυτό; Έλα ντε! Καλή ερώτηση! Αλλά τι να του πεις του ανθρώπου;

Ευτυχώς συνεχίζει. Κατά το μεγαλύτερο μέρος του είναι ινδονησιακής και ινδικής καταγωγής. Ολοφάνερα μπερδεμένη κοιτάζω το ασιατικό του πρόσωπο και αδυνατώ να κάνω οποιονδήποτε συσχετισμό με το ελληνικό του όνομα. Βρε μπας και κατάγεται από τον Μέγα Αλέξανδρο; Διότι αν το δει κανείς καθαρά από γεωγραφική άποψη, θα ταίριαζε περισσότερο να είναι αυτός ο Έλληνας ονοματοδότης του. Στο κάτω κάτω ο Μακεδόνας ήταν που κατόρθωσε μέσα σε λίγα χρόνια να φτάσει μέχρι την Ινδία και να στήσει μια ολόκληρη αυτοκρατορία. Φαίνεται πως κάποιος από τους προγόνους του Neville έριχνε ύπνους στο μάθημα της ιστορίας, και όταν χρειάστηκε να βρει ένα όνομα τα έκανε κουλουβάχατα με τους μεγάλους Έλληνες άνδρες και τη γεωγραφική τους εμβέλεια. Πώς αλλιώς να εξηγηθεί αυτό το μυστήριο;

https://en.wikipedia.org

Ο Neville εν τω μεταξύ επισκευάζει ήδη την τρίτη κάμερα, ενώ εγώ τον ακολουθώ σαν σκυλάκι και το ενδιαφέρον μου επικεντρώνεται περισσότερο στα λεγόμενά του και πολύ λιγότερο στην εγκατάσταση του συναγερμού. Επιτέλους μου εξηγεί πώς δίνονταν τα ονόματα στους σκλάβους και πιο συγκεκριμένα το όνομα που αφορά την οικογένειά του, και περιμένω με μεγάλη ανυπομονησία να ακούσω επιτέλους τη λύση του γρίφου. Στοιβαγμένοι στα πλοία οι σκλάβοι μεταφέρονταν εδώ κυρίως από τη Νοτιοανατολική Ασία, όπως είπαμε, και από τις περιοχές των ινδικών ακτών, λόγου χάρη από τη Βεγγάλη. Άρα, συμπεραίνω με κάποια απογοήτευση, ο Μέγας Αλέξανδρος δεν μπορεί να είχε βάλει το χεράκι του, διότι η αυτοκρατορία του εκτεινόταν μόνο μέχρι την ινδική ενδοχώρα. Ο Neville ευτυχώς δεν έχει ιδέα τι νοητικά άλματα κάνει τα τελευταία λεπτά η φαντασία μου και συνεχίζει να διηγείται: Όταν λοιπόν φέρανε αυτούς τους ανθρώπους στο Cape, τους έδωσαν νέα ονόματα. Κάποια απ’ αυτά παρέπεμπαν στην καταγωγή, π.χ. Abraham van Bengal. Εάν ένα παιδί σκλάβων γεννιόταν στο Cape, ονομαζόταν van der Caab. Ακόμα και οι μήνες επιστρατεύτηκαν για την ονοματοδοσία, για παράδειγμα έχουμε ονόματα όπως April ή September. Η Παλαιά Διαθήκη χρησίμευσε επίσης ως νονά με τα ονόματα Adam, Moses, Isaac, Abraham, David ή Solomon. Τέλος, υπήρχαν και τα ονόματα της κλασικής εποχής, δηλαδή ονόματα μυθικών μορφών ή ηγεμόνων, όπως Alexander, Hector, Titus, Hannibal, Hercules, Achilles, Jupiter και, όπως αυτό που μας ενδιαφέρει, Telemachus.

Έχω εκπλαγεί από τον πλούτο της αποικιοκρατικής γκάμας ονομάτων και φυσικά από το γεγονός ότι κάποιοι άνθρωποι στο νότιο ημισφαίριο φέρουν βαριά ιστορικά ονόματα χωρίς να έχουν την παραμικρή σχέση με την αντίστοιχη χώρα ή με τους απογόνους της. Και ο κύριος Τηλέμαχος θα μπορούσε εξ ίσου να ονομάζεται κύριος Αλέξανδρος, άσχετα από το πόσο μακριά είχε φτάσει ο Μακεδόνας βασιλιάς στην πορεία του προς την Ανατολή. Αλλά κι οι περιπέτειες του μπερμπάντη Οδυσσέα είναι εντελώς δευτερεύουσας σημασίας και δεν έχουν καμία επίδραση στο άτομο που φέρει το όνομα του γιου του. Τι κρίμα τελικά. Τουλάχιστον όμως έχει ξεκαθαρίσει τώρα στο μυαλό μου γιατί στη Νότια Αφρική υπάρχει μέχρι σήμερα τόσο μεγάλη ποικιλία ονομάτων.

Όπως είναι γνωστό, κάποια πράγματα στη ζωή δεν αλλάζουν. Λένε, πως πρώτα βγαίνει η ψυχή και μετά το χούι, επομένως ως καθηγήτρια που ασκεί για δεκαετίες το επάγγελμα αυτό παίρνω το θάρρος να συνοψίσω άλλη μια φορά: Είστε, λοιπόν, μισός Ινδονήσιος, μισός Ινδός και το ελληνικό όνομα που έχετε είναι από καθαρή τύχη. Μάλλον όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, γιατί ο Neville κουνάει τώρα το κεφάλι χαμογελώντας και διευκρινίζει ότι το τεστ αποκάλυψε κι άλλα στοιχεία για το άτομό του. Και πάλι μένω με ανοιχτό το στόμα, διότι θεωρώ ότι το αίμα που κυλάει στις φλέβες του είναι ήδη αρκετά πολυπολιτισμικό, αλλά καταπώς φαίνεται το ποσοστό των διεθνών γονιδίων που κουβαλά είναι ακόμα μεγαλύτερο. Η έρευνα έφερε στο φως την ύπαρξη και ολλανδικών χαρακτηριστικών όπως και φυλετικών γνωρισμάτων των ιθαγενών Khoikhoi. Καταλάβατε για ποιους μιλάω, έτσι δεν είναι; Για εκείνους τους Khoikhoi που οι Ευρωπαίοι, ή μάλλον καλύτερα οι Ολλανδοί, τους είχαν δώσει τότε την ονομασία Hottentots. 

https://slideplayer.com

Δυσκολεύομαι να καταλάβω αυτό τον συνδυασμό, αλλά ο Neville έχει κι εδώ έτοιμη την απάντηση: Στα πρώτα χρόνια της εποχής των Μπόερς, τον 17ο αιώνα, η έλλειψη λευκών γυναικών στην τότε ανδροκρατούμενη ευρωπαϊκή κοινωνία του Cape ήταν μεγάλη, κι έτσι οι ανοιχτόχρωμοι fair skin Ευρωπαίοι κατέφυγαν στη λύση να παίρνουν ως μετρέσες τους σκλάβες αφρικανικής ή ασιατικής καταγωγής. Έτσι προέκυψαν οι coloured Cape Malays, που έχουν ως χαρακτηριστικό τους τα έντονα ζυγωματικά. Τελειώνοντας τη φράση του δείχνει ως απόδειξη της καταγωγής του τα δικά του ζυγωματικά. Εγώ έχω μείνει ωστόσο ακόμα με τη σκέψη μου στο πρώτο μέρος αυτών που άκουσα. Δεν είναι απίστευτο αλήθεια σε τι λύσεις καταφεύγει ο κόσμος των ανδρών για να ικανοποιήσει κάθε λογής ανάγκες, πρωτίστως βεβαίως τις σεξουαλικές; Εδώ διεξάγονται θρησκευτικοί πόλεμοι και ψηφίζονται ρατσιστικοί νόμοι, αλλά όταν πρόκειται για την ανταλλαγή σωματικών υγρών οι νόμοι και οι κανονισμοί πάνε περίπατο. Ο Neville φαίνεται πως ξέρει να διαβάζει σκέψεις και, στην προσπάθειά του να προλάβει μια φεμινιστική αντεπίθεση από τη μεριά μου, επιχειρεί να μου αναλύσει τα πλεονεκτήματα που προέκυπταν για το γυναικείο φύλο από την κατάσταση αυτή. Ο γάμος με έναν λευκό συχνά ήταν για μια σκλάβα ο μοναδικός τρόπος να κερδίσει την ελευθερία της, με την προϋπόθεση βέβαια ότι θα ανήκε στην Dutch Reformed Church και θα μιλούσε τη γλώσσα των λευκών. Μέχρι το έτος 1823 άλλωστε οι γάμοι μεταξύ σκλάβων απαγορεύονταν και από τότε και μετά επιτρέπονταν μόνο για όσους από αυτούς ήταν χριστιανοί, υπό τον όρο πάντα ότι θα έδινε την έγκρισή του ο αφέντης τους. Αυτός είναι ο λόγος που πολλοί μωαμεθανοί αλλαξοπίστησαν τότε κι έγιναν χριστιανοί. Για να μπορούν να παντρευτούν και να δημιουργήσουν οικογένεια.

Ο Neville με αφήνει κατάπληκτη για άλλη μια φορά, γιατί μέχρι τώρα δεν έχει αναφέρει πουθενά κάποια αραβική χώρα. Μα τότε από πού ήρθαν οι μουσουλμάνοι; θέλω να μάθω όλο περιέργεια και η απάντηση δεν αργεί να έρθει: Από το ινδονησιακό αρχιπέλαγος. Στην πλειονότητά τους ήταν μουσουλμάνοι πολιτικοί αρχηγοί, μέλη της ανώτερης κοινωνικής τάξης και λόγιοι, οι οποίοι ξεσηκώθηκαν ενάντια στους Ολλανδούς δυνάστες και γι’ αυτό τους έσυραν στο Cape – υποτίθεται ως εξόριστους, στην πραγματικότητα όμως ως σκλάβους. Στη σωφρονιστική αποικία οι κατάδικοι εν τω μεταξύ εγκατέλειψαν τις επαναστατικές ιδέες. Όλο αυτό το πλήθος των πληροφοριών με έχει κουράσει κάπως, σχεδόν μετανιώνω που ξεκίνησα τέτοιο διάλογο με τον γιο του Οδυσσέα και για πολλοστή φορά αναθεματίζω σιωπηρά τη νοσηρή μου περιέργεια. Προσπαθώ λοιπόν να τα βάλω σε μια τάξη για να τα θυμάμαι: Επομένως, υπήρχαν τότε σκλάβοι μουσουλμάνοι και ινδουιστές, ενώ τα αφεντικά τους ήταν χριστιανοί, σωστά; Ο Neville το επιβεβαιώνει: Όσο δεν επιτρεπόταν στους σκλάβους να βαφτιστούν χριστιανοί, η κατάσταση παρέμενε ίδια. Ποιος θα το έλεγε ότι θα προέκυπτε τέτοιας μορφής διεθνής και «πολυθρησκευτική» κοινωνία δούλων στη νότια άκρη της Αφρικής, η οποία θα έθετε τον θεμέλιο λίθο για τη σημερινή σύνθεση του νοτιοαφρικανικού rainbow nation: Ποτέ δεν θα μου περνούσε από το μυαλό ότι οι Νοτιοαφρικανοί coloureds είναι μιγάδες αφρικανικής, ασιατικής και ευρωπαϊκής καταγωγής.

Ο Neville καταπιάνεται πλέον με την τελευταία κάμερα κι εγώ τον επαινώ για τις γνώσεις του στην ιστορία. Τον ρωτάω αν είναι τελικά Cape–Coloured ή Cape–Malay… Χριστιανός ή μουσουλμάνος; Guess, μου λέει χαμογελώντας. Το εξαντλητικό διαδραστικό μάθημα ιστορίας με έχει κουράσει κάπως, έτσι διαλέγω στην τύχη το Cape–Coloured και να που πετυχαίνω διάνα. Από πού το κατάλαβα, θέλει να ξέρει. Σηκώνω τους ώμους γελώντας και δεν επιμένει παραπάνω, προτιμάει να μου δώσει κάποιες διευκρινίσεις: Εάν δεν ήταν η ανάλυση της καταγωγής, ποτέ δεν θα είχα ασχοληθεί σε τέτοιο βαθμό με το θέμα. Αλλά η σύνθεση των γονιδίων μου με έκανε να σκεφτώ κάποια πράγματα. Γελώ ξανά και του απαντάω ότι μου έχει βάλει την ιδέα να κάνω κι εγώ το ίδιο. Γιατί, και το γενεαλογικό δέντρο της δικής σας οικογένειας τόσο περίπλοκο είναι; Κουνάω αρνητικά το κεφάλι, αλλά από την άλλη πάλι σκέφτομαι, δεν ξέρεις καμιά φορά…

Πάντως, μου λέει, από τότε έχει ψάξει πολύ στο διαδίκτυο και έχει ξεφυλλίσει άπειρα βιβλία. Εάν ενδιαφέρομαι, μπορεί να μου συστήσει μερικά, και παίρνοντας φόρα αρχίζει να μου αραδιάζει κάποιους τίτλους βιβλίων. Όλους στα Afrikaans. Η έκφραση του προσώπου μου προδίδει φανερά ότι έχω άγνοια της γλώσσας, πράγμα που μέσα στην προθυμία του να με βοηθήσει το έχει ξεχάσει ολωσδιόλου και χτυπάει με την παλάμη του το μέτωπό του. Αμέσως περνάει στο επόμενο θέμα και με ρωτάει αν παρεμπιπτόντως γνωρίζω πώς προέκυψε η γλώσσα Afrikaans. Απ’ όσο ξέρω, από τα ολλανδικά, του απαντάω με κάποια αβεβαιότητα και προαισθάνομαι ότι η απάντησή μου είναι μάλλον απλουστευτική. Ο γιος του Οδυσσέα γνωρίζει και σ’ αυτό το θέμα περισσότερα: Το βασικό λεξιλόγιο στην αποικία Cape ήταν βέβαια ολλανδικό, παραδέχεται, ωστόσο τα Afrikaans προέκυψαν από τη γλωσσική επικοινωνία μεταξύ κυρίων και σκλάβων και για αυτό το λόγο περιέχουν ακόμα μέχρι σήμερα πολλά μαλαισιανά και αφρικανικά στοιχεία. Στη διαμόρφωση της γλώσσας επέδρασε ωστόσο και η παρουσία πολλών εποίκων από τη Γερμανία και τη Σκανδιναβία και φυσικά και των Ουγενότων, οι οποίοι εκείνη την εποχή για θρησκευτικούς λόγους είχαν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τη Γαλλία. Έτσι οι Μπόερς και η γλώσσα τους, τα Afrikaans, είναι προϊόν της μίξης πολλών λαών. Α, τώρα εξηγείται λοιπόν το πλήθος των γαλλικών και γερμανικών ονομάτων στη χώρα!

www.youtube.com/watch?v=m3TTi_gAS5c

Όταν ο κύριος Telemachus τελειώνοντας τη δουλειά του με αποχαιρετάει και φεύγει, το κεφάλι μου βουίζει από το πλήθος των πραγμάτων που έμαθα, τα οποία δεν είμαι σε θέση να ταξινομήσω άμεσα. Με αυξημένη ανησυχία καταλήγω στο συμπέρασμα ότι δύσκολα μπορώ να διαχειριστώ αυτό τον καταιγισμό πληροφοριών, και δεν είμαι καθόλου αισιόδοξη ως προς τις επιδόσεις του μνημονικού μου. Κι ίσως μάλιστα έχει και νόημα να ασχοληθώ με την έρευνα των προγόνων μου, για να μάθω επιτέλους σε ποιον να χρεώσω αυτή την ανεπάρκεια…

 

www.youtube.com/watch?v=0J98eswimr4

 

Μετάφραση από τα γερμανικά: Κατερίνα Τσαουσίδου

 

Φιλολογική επιμέλεια: Βασίλης Πάγκαλος

 

Copyright 2018 Christina Antoniadou / All rights reserved

 

Beitragsbild:www.learnsouthafrica.com