Χριστίνα Αντωνιάδου

Όσες φορές αναφέρω σε Ευρωπαίους φίλους μου ότι οι καθαρίστριες και οι οικιακές βοηθοί –στη Νότια Αφρική συνηθίζεται ο όρος domestic workers– έχουν ονόματα όπως Sunshine, Charity ή Happiness, χαμογελάνε συγκαταβατικά, χωρίς όμως να ρωτήσουν τίποτα παραπάνω. Δεν βρίσκω ανταπόκριση ούτε όταν τους εξηγώ ότι τα ονόματα είναι ουσιαστικά η αγγλική μετάφραση από τις γλώσσες Bantu. Αναγκάζομαι λοιπόν να γίνω πιο σαφής και να συμπληρώσω ότι οι γονείς δεν επιλέγουν το όνομα τυχαία ή απερίσκεπτα. Δεν διαλέγουν παραδείγματος χάρη ονόματα διασημοτήτων όπως Kevin ή Justin, ούτε αυτά που έχουν μια χροιά κάπως εξωτική όπως το Chantal. Αποφεύγουν έτσι τον κίνδυνο το όνομα του παιδιού τους να γίνει αντικείμενο ψυχαναλυτικής έρευνας η οποία θα διαγιγνώσκει τον προβληματικό χαρακτήρα των ίδιων. Αντ’ αυτού οι γονείς επιδιώκουν τον καθ’ όλα αξιέπαινο στόχο να μεταφέρουν στο βλαστάρι τους μέσω του ονόματος εκείνο το στοιχείο του χαρακτήρα που θα το συνοδεύσει σε όλη την πορεία της ζωής του. Η αντίδραση ωστόσο στην επιχειρηματολογία που αναπτύσσω είναι και πάλι ένα βεβιασμένο χαμόγελο.

Αν τύχει όμως να αναφέρω ότι η οικιακή βοηθός μου λέγεται Pamela, ανάβουν τα αίματα και τα πνεύματα. Οι αντιδράσεις είναι όλες χωρίς εξαίρεση πανομοιότυπες, ιδίως ανάμεσα στους εκπροσώπους του ισχυρού φύλου. Ειδικά αυτοί είναι που γουρλώνουν τα μάτια, μένουν με το στόμα ανοιχτό και χάνουν για κάποια δευτερόλεπτα τη μιλιά τους. Αμέσως μετά πέφτουν βροχή οι ερωτήσεις που είναι πολύ συγκεκριμένες και αφορούν λεπτομέρειες του τύπου αν αυτή η Pamela έχει πλούσιο ξανθό μαλλί, χείλια κολλαγόνου κι αν πρόκειται για καμιά γυμνόστηθη καλλονή, ενώ συνοδεύονται κι από ιδιαίτερα εκφραστικές κινήσεις και των δυο χεριών που σχηματίζουν στον αέρα ένα ζηλευτό γυναικείο κορμί με ιδανικές καμπύλες μην αφήνοντας κανένα περιθώριο για παρερμηνείες. Γίνομαι δέκτης άκρατου θαυμασμού για την καθαρίστριά μου με το σέξι όνομα, και μόνο μια συγγενής από την Ιταλία καταφέρνει να ξεπεράσει τη δόξα της Pamela επειδή η δική της οικιακή βοηθός λέγεται Soraya και φέρνει έτσι έναν αριστοκρατικό αέρα από την τότε ακόμα δυτικότροπη Περσία στο διαμέρισμα του Μιλάνου. Παρά το όνομά της η Soraya δεν έχει τουπέ και γνωρίζει άριστα τι πρέπει να κάνει για να διατηρεί ένα σπίτι συγυρισμένο και καθαρό. Αλλά και η Pamela ξέρει καλά τη δουλειά της, ως εκ τούτου κάθε ομοιότητα με τη χολιγουντιανή σταρ με την οποία οι άνδρες έχουν τέτοια εμμονή είναι ανυπόστατη. Σε τελική ανάλυση αυτό που θέλω από την κοπέλα είναι να ξέρει να χειρίζεται τη σφουγγαρίστρα και όχι να ξυπνάει τις διαθέσεις ή μάλλον τις υγρές φαντασιώσεις των ανδρών κυκλοφορώντας ως ημίγυμνη μοντέλα, ούτε φυσικά να βγάζει από την πισίνα μισοπνιγμένους κολυμβητές. Το μόνο που θέλω απ’ αυτήν είναι απλά να καθαρίζει και τίποτα άλλο. Και μάλιστα όσο γίνεται πιο σχολαστικά.

      source:https://www.youtube.com/watch?v=FZypQ-Dt8qM

Σε αντίθεση με τις συναδέλφισσές της η Pamela δεν έχει κάνει ακριβή μετάφραση του ονόματός της από τη μητρική της γλώσσα στα αγγλικά. Στο διαβατήριό της αναγράφεται το όνομα Amandlenkosi και το επίθετο Moyo, το οποίο μάλιστα γκουγκλάροντας ανακάλυψα ότι σημαίνει κάτι σαν «μαγεία». Αντί λοιπόν να ονομάσει τον εαυτό της Magic, το οποίο μεταξύ μας δεν ακούγεται καθόλου άσχημα, προτίμησε με χαριτωμένη ξιπασιά να διαλέξει ένα εντελώς νέο όνομα που να ανταποκρίνεται στις δικές της προσλαμβάνουσες του τι είναι συμπαθητικό. Και έτσι χαρωπή και ντυμένη από πάνω μέχρι κάτω στα κόκκινα εμφανίζεται μια μέρα στην πόρτα μας και συστήνεται. Hi (ακούμε ένα: Haaaaaaaaaaiii), I’m Pamela.

source:https://www.gumtree.co.za

Η Pamela κατάγεται από τη Zimbabwe, ανήκει στη φυλή των Ndebele, είναι παντρεμένη, έχει μία κόρη και δύο γιους, μιλάει σπαστά αγγλικά και ζει πάνω από δέκα χρόνια στο Johannesburg. Τα δύο μεγαλύτερα παιδιά είναι από τον πρώτο της γάμο. Ο πατέρας τους σκοτώθηκε σε ένα ατύχημα στο ορυχείο. Έχω ακούσει συχνά παρόμοιες ιστορίες για γυναίκες που έχασαν τους νεαρούς συζύγους τους είτε από ατύχημα σε κάποια υπόγεια στοά ορυχείου είτε από ανταλλαγή πυροβολισμών. Όπως κι αν έχουν τα πράγματα, γεγονός είναι ότι η Pamela σύντομα προχώρησε σε δεύτερο γάμο, από τον οποίο έχει αποκτήσει το τρίτο της παιδί.

Δεν χρειάστηκε καν να ψάξω για να τη βρω, μου τη συνέστησε ολόθερμα η ιδιοκτήτρια του σπιτιού, όπως άλλωστε και τον κηπουρό μας τον Zondi. Και οι δυο τους δουλεύουν χρόνια σ’ αυτό το σπίτι και φροντίζουν για την καθαριότητα και την τάξη τόσο στο εσωτερικό του όσο και εξωτερικά στον περιβάλλοντα χώρο. Ήδη την πρώτη εβδομάδα η Pamela μου κάνει νόημα με ένα χαρτί στο χέρι υποδηλώνοντας με τον τρόπο αυτό ότι πρέπει να υπογράψουμε εργασιακό συμβόλαιο. Με έκπληξη παίρνω το τετρασέλιδο έγγραφο στα χέρια μου, στο οποίο περιγράφονται λεπτομερώς τόσο οι δικές της όσο και οι δικές μου υποχρεώσεις, κυρίως όμως τα δικαιώματά της. Αργότερα πληροφορούμαι από το relocation agency ότι πρόκειται για κάτι συνηθισμένο και αναπόφευκτο στη Νότια Αφρική και μάλιστα επιβάλλεται κατά κάποιον τρόπο. Διότι με το συμβόλαιο προλαμβάνονται τυχόν φαινόμενα εκμετάλλευσης και κακομεταχείρισης. Στην εποχή του Apartheid υπήρχαν τέτοια κρούσματα, διότι οι domestic workers δεν απολάμβαναν καμία νομική προστασία και αποτελούσαν εν δυνάμει θύματα του κάθε λευκού. Έτσι, και με τη βούλα σαν να λέμε, η Pamela δικαιούται καθημερινά ένα διάλειμμα για καφέ και μία ώρα διακοπή εργασίας για να πάρει το μεσημεριανό της. Και τα δυο τα απολαμβάνει με την ψυχή της μέχρι το τελευταίο λεπτό. Και καλά κάνει!

Όσο περνάει ο καιρός συνειδητοποιώ ότι με την Pamela είχα τύχη βουνό. Οι διάφορες ιστορίες που ακούω για τις domestic workers ή maids, όπως λέγονται εδώ, κάνουν τις μπούκλες της κεφαλής μου να σηκώνονται κατακόρυφα. Οι περισσότερες κοπέλες αλλά και οι μεγαλύτερες γυναίκες προέρχονται συνήθως από τα townships, κυρίως από το Soweto, αρκετά συχνά όμως και από τα informal settlements ή squatter camps, όπου δεν μπορούν να τηρηθούν ούτε οι στοιχειώδεις κανόνες υγιεινής. Γονείς και παιδιά στριμωγμένοι στον ελάχιστο χώρο μιας προχειροφτιαγμένης παράγκας κοιμούνται όλοι μαζί καταγής έχοντας αντί για στρώμα ένα ξεδιπλωμένο χαρτόκουτο. Τα λιγοστά τους πιατικά δεν τα πλένουν με νερό παρά μόνο τα σκουπίζουν πρόχειρα για να τα γεμίσουν την άλλη μέρα πάλι με τον χυλό από καλαμποκάλευρο, γνωστό και ως mealie pap ή σκέτο pap.

source:https://www.thedisneychef.com/2012/06/mealie-pap.html

Δεδομένων των συνθηκών από τις οποίες προέρχονται, είναι εύλογο οι αντιλήψεις τους για την καθαριότητα να μην είναι ταυτόσημες με τη γενικά αποδεκτή αντίληψη περί αυτής. Είναι εύλογο να μην κατανοούν ότι το έξω δεν είναι ίδιο με το μέσα ή ότι η επιφάνεια του δαπέδου δεν μπορεί να εξομοιωθεί με την επιφάνεια του τραπεζιού ούτε με τα ράφια και ότι επομένως απαιτείται διαφορετική διαδικασία καθαρίσματος. Για να μη μιλήσουμε για την ηλεκτρική σκούπα. Και μόνο η θέα της, πόσο μάλλον όταν μπαίνει σε λειτουργία και συνοδεύεται από τον εκκωφαντικό της θόρυβο, πρέπει τις καημένες τις γυναίκες να τις πιάνει σύγκρυο. Υποψιάζονται ότι πρόκειται για συσκευή του Σατανά, και από ορισμένη άποψη ίσως να μην έχουν και τόσο άδικο, ωστόσο αυτό ελάχιστα συμβάλλει στον χειρισμό της με τον σωστό τρόπο. Γενικά οι αντιλήψεις τους περί σκοπιμότητας των οικιακών εργασιών δεν βοηθούν και πολύ για να γίνουν τα τζάμια αστραφτερά χωρίς δαχτυλιές και θαμπάδες ή να διαχωρίζονται τα πανάκια καθαρισμού ανάλογα με το πεδίο εφαρμογής τους. Υπό αυτές τις προϋποθέσεις, οι διάφορες ιστορίες που κυκλοφορούν, όπως π.χ. για maids που χρησιμοποιούν το ίδιο πανάκι για το στεφάνι της τουαλέτας και για το σκούπισμα των πιατικών, μπορεί να μην είναι και τόσο τραβηγμένες απ’ τα μαλλιά. Ομοίως δεν είναι απίθανο να συμβεί πουκάμισα που μόλις έχουν έρθει από το καθαριστήριο να αφήσουν την τελευταία τους πνοή πάνω στη σιδερώστρα γιατί σιδερώθηκαν μαζί με τη διαφανή πλαστική σακούλα του περιτυλίγματος. Ακόμα δεν μπορεί να το χωρέσει ο νους φίλου μας ότι μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα αφενός αχρηστεύτηκε το σίδερό του, αφετέρου τα πουκάμισά του απέκτησαν μια πολύ περίεργη πλαστική επικάλυψη και φυσικά είναι κι αυτά για πέταμα. Αλλά και ιστορίες με μάλλινα πουλόβερ τα οποία μετά το πλύσιμο έχουν μέγεθος XXXS και μετά βιάς χωρούν σε παιδιά προσχολικής ηλικίας συμπεριλαμβάνονται αρκετά συχνά στη συλλογή ατυχών περιστατικών μιας maid, που εξοφλούνται με ένα I am sooooo sorrrrrrry όταν τίθεται το θέμα προς συζήτηση.

source:https://www.kfm.co.za

Θα αναφέρω άλλο ένα παράδειγμα από τον κύκλο των Νοτιοαφρικανών γνωστών μας που αποδεικνύει περίτρανα ότι η Pamela είναι ένα διαμάντι με την πραγματική έννοια της λέξης. Μετά από μια ημέρα δουλειάς γεμάτη άγχος και ένα επαγγελματικό ταξίδι στο Cape Town, η εργαζόμενη φίλη μας επιστρέφει στο σπίτι της και βρίσκει τη maid της ονόματι Confidence ξαπλωμένη στο κρεβάτι να κοιμάται του καλού καιρού. Εξοργισμένη για το γεγονός ότι η Confidence παρά το όνομά της καταχράται την εμπιστοσύνη της εργοδότριάς της και συχνά πυκνά συμπεριφέρεται με περισσότερο θάρρος απ’ όσο θα έπρεπε, η γνωστή μου αναγκάζεται να αναλάβει δράση. Ξυπνάει τη maid με την περισσή αυτοπεποίθηση από τον βαθύ ύπνο διακόπτοντας με βάναυσο τρόπο τα γλυκά της όνειρα. Αν υποθέτετε τώρα ότι αυτή θα αντιδρούσε τρομαγμένη ή θα προσπαθούσε τουλάχιστον να βρει κάποια λογική δικαιολογία όπως συνηθίζεται σε τέτοιες περιπτώσεις, είστε βαθιά νυχτωμένοι. Ούτε που ιδρώνει το αυτί της. Με απύθμενο θράσος, σέρνοντας τα φωνήεντα και τονίζοντας ιδιαίτερα τα «ρο», προβαίνει απλά στη διαπίστωση: “oooooh you are alrrrrrready here!”. Η απόπειρα της φίλης μου να ζητήσει εξηγήσεις γι’ αυτή τη συμπεριφορά αποτυγχάνει οικτρά, διότι η Confidence έχει βρει την κατάλληλη απάντηση: Στο κάτω κάτω της γραφής εκείνη (η φίλη μου) δεν δουλεύει και πολύ και κάνει διαρκώς ταξίδια (εννοεί τα επαγγελματικά ταξίδια). Συνεπώς έχει κι αυτή (η maid) το δικαίωμα να διακόψει τη δουλειά και να ξαπλώσει για λίγο γιατί είναι ξεθεωμένη και χρειάζεται ανάπαυση.

Τα νοτιοαφρικανικά νοικοκυριά έχουν πραγματικά μεγάλες απαιτήσεις από τις maids τους και εξ αυτού θα μπορούσε κάποιος να συμπεράνει ότι οι κυρίες του σπιτιού θέλουν να το έχουν στην τρίχα επειδή έχουν ιδίαν πείρα και μπορούν να δείξουν στην πράξη πώς γίνονται αυτές οι δουλειές. Κάτι που ουδόλως ισχύει στην πραγματικότητα, όπως με διαβεβαιώνει με συνωμοτικό ύφος ένας μεγαλύτερος σε ηλικία συμπαθέστατος λευκός Νοτιοαφρικανός. Ρίχνοντας φοβισμένες ματιές προς την πλευρά της συζύγου του συνεχίζει χαμηλόφωνα και εμπιστευτικά λέγοντας ότι πολλές λευκές σ’ αυτή τη χώρα δεν έχουν ιδέα τι σημαίνουν δουλειές του σπιτιού. Διότι άλλα είναι τα δυνατά τους σημεία και σ’ αυτά δεν συμπεριλαμβάνονται ούτε η μαγειρική ούτε το σφουγγάρισμα ούτε το πλύσιμο των πιάτων. Σ’ αυτό που πραγματικά δεν τις πιάνεις είναι στο πώς προγραμματίζουν τις τακτικές επισκέψεις στον κομμωτή τους και στη μανικιουρίστα τους. Και με τους άνδρες; Τι γίνεται μ’ αυτούς; τολμώ να ρωτήσω κι εγώ ψιθυριστά χωρίς να πάρω ούτε κι εγώ το βλέμμα μου από τη σύζυγό του. Τα ίδια ισχύουν φυσικά και για τον ανδρικό πληθυσμό των λευκών, παραδέχεται ο συνομιλητής μου χωρίς δεύτερη σκέψη, για να προσθέσει με ειλικρίνεια ότι αυτοί είναι ακόμα πιο άχρηστοι σε ό,τι αφορά τις δουλειές του σπιτιού. Μια ζωή είχαν τους domestic workers, οι οποίοι φρόντιζαν για όλα, και σ’ αυτό δεν έχει αλλάξει τίποτα μέχρι σήμερα, παρά τον Mandela και το ANC.

Μετά απ’ αυτή την «εκ των έσω» πληροφόρηση, μου αρέσει να χαζεύω με μεγαλύτερη προσοχή τους ανθρώπους στα μπουφέ πρωινού των ξενοδοχείων. Είναι ενδιαφέρον να παρατηρείς πόσο αδέξια συμπεριφέρονται. Παραδείγματος χάρη θα λεκιάσουν το τραπεζομάντηλο χύνοντας τον καφέ τους, δεν θα επιστρέψουν την κανάτα στη θέση της για να διατηρηθεί ο καφές ζεστός αλλά θα την αφήσουν όπου βρουν, δεν θα βάλουν τη γαλατιέρα στο ειδικό δοχείο με τα παγάκια από όπου την έχουν πάρει αλλά θα την παρατήσουν μέσα στη λιμνούλα γάλακτος που έχει σχηματιστεί και που οι ίδιοι έχουν προκαλέσει με την αδεξιότητά τους. Είναι ασύλληπτο πόσο ανίκανοι ή αδιάφοροι είναι κάποιοι άνθρωποι. Όχι ότι αυτό ισχύει βέβαια μόνο για Νοτιοαφρικανούς, διότι από αδέξιους ανθρώπους δόξα τω Θεώ έχουν ουκ ολίγους να επιδείξουν κι άλλες χώρες. Ωστόσο στη διάρκεια μιας stand-up comedy στο Johannesburg γίνομαι μάρτυρας άλλης μιας τέτοιας διαπίστωσης και αναγκαστικά ο νους μου πάει πάλι στον συμπαθητικό, καλοστεκούμενο ακόμα κύριο. Ο καλλιτέχνης ανεβάζει στη σκηνή δύο τυχαία άτομα από το κοινό και τους ζητά να βάλουν ένα πάπλωμα στην παπλωματοθήκη. Βασικά η δράση είναι σχεδιασμένη για το διάλειμμα του προγράμματος αλλά εξελίσσεται σε μια παρωδία δίχως προηγούμενο, με το κοινό να ξεφωνίζει από τα γέλια και να το διασκεδάζει με την ψυχή του, γιατί οι δυο εκεί πάνω στη σκηνή φέρονται απίστευτα αδέξια και άγαρμπα. Ούτε που περνάει από το μυαλό τους να κάνουν το πολύ απλό: να γυρίσουν πρώτα την παπλωματοθήκη από την ανάποδη και μετά να χώσουν και τα δυο τους χέρια μέσα στο κάλυμμα, να πιάσουν τις δύο άκρες του στο τέλος και να το περάσουν πανεύκολα πάνω από το πάπλωμα. Αντί λοιπόν να κάνουν αυτό το πράγμα, χώνονται ολόκληροι μέσα στην παπλωματοθήκη σέρνοντας πίσω τους το πάπλωμα, χωρίς φυσικά να μπορούν να μας πουν πώς θα βγουν πάλι από εκεί μέσα. Εννοείται ότι δεν καταφέρνουν τίποτα. Με αυτά τα δεδομένα, δεν είναι φυσικά να απορεί κανείς που σε πολλά νοικοκυριά είναι απαραίτητη μία ή και περισσότερες domestic workers.

source:https://careertrend.com

Όταν φίλοι και γνωστοί στις διηγήσεις τους παραπονιούνται για την κακή μεταχείριση των ρούχων τους από την domestic worker τους ή για άλλες ζημιές που προκάλεσε η maid, δεν σημαίνει φυσικά ότι οι ίδιοι θα το έκαναν καλύτερα. Υποψιάζομαι μάλιστα ότι η ζημιά θα ήταν πολύ μεγαλύτερη! Κι όμως. Κάθε φορά συναγωνίζονται ποιος θα ξεπεράσει τον άλλο στην παρουσίαση των «κατορθωμάτων» του υπηρετικού προσωπικού, ξεκινώντας τα λεγόμενά τους με τη φράση: «Αυτό δεν είναι τίποτα μπροστά σ’ αυτό που έκανε η δικιά μας maid προσφάτως». Εγώ πάντως θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που δεν χρειάζεται να συμβάλω με παρόμοιες ιστορίες στην πρόκληση γενικής θυμηδίας, διότι η Pamela δεν έχει δώσει ούτε στο ελάχιστο αφορμή για να της προσάψεις κάτι. Δεν είναι μόνο σχολαστική με την καθαριότητα, αλλά είναι και έμπιστη και έντιμη. Και εξόχως διασκεδαστική, όπως θα διαπιστώσω κι εγώ αλλά και ο αξιότιμος αναγνώστης με την πάροδο του χρόνου.

Μετάφραση από τα γερμανικά: Κατερίνα Τσαουσίδου

Φιλολογική επιμέλεια: Βασίλης Πάγκαλος

Copyright 2018 Christina Antoniadou / All rights reserved

Beitragsbild:https://www.2oceansvibe.com